Utrata pracy? Jak wpływa na nasze życie? Czy przez depresję można stracić pracę i czy bez pracy łatwiej w nią popaść?
Praca to nie tylko źródło pieniędzy. To także struktura dnia, rytm, poczucie sensu, sprawczości i przynależności. Gdy znika, porusza całe nasze psychologiczne rusztowanie: osłabia samoocenę, narusza poczucie bezpieczeństwa, potrafi wstrząsnąć tożsamością. Dlatego utrata pracy nawet jeśli wynika z czynników niezależnych jest jednym z najsilniejszych stresorów życiowych, porównywanym do rozwodu czy żałoby.
Dlaczego praca jest tak ważna dla psychiki?
Ekspertki podkreślają, że praca pełni wiele funkcji, z których nie zawsze zdajemy sobie sprawę. Oprócz oczywistej finansowej daje także:
strukturę i rytm dnia mózg lubi rutynę i przewidywalność, poczucie sensu wykonywane zadania tworzą wrażenie, że robimy coś potrzebnego i konstruktywnego, przynależność do grupy ludzie są istotami społecznymi, a relacje zawodowe często stają się ważną częścią życia, potwierdzenie kompetencji praca pomaga nam widzieć siebie jako osoby sprawcze i kompetentne, element tożsamości często mówimy o sobie przez pryzmat zawodu.
Nic dziwnego, że nawet zmiana pracy bywa dużym przeżyciem, a jej utrata może zachwiać poczuciem stabilności.
Utrata pracy dlaczego tak mocno uderza w psychikę?
Kiedy nagle z dnia na dzień znika miejsce, które określało rytm, relacje i poczucie wartości, aktywują się bardzo silne przekonania o sobie, innych i świecie. Mogą pojawić się myśli:
Coś jest ze mną nie tak. Zawiodłem. Inni mają pracę, tylko ja sobie nie radzę. Świat jest niesprawiedliwy.
Osoby z wysokim poziomem wymagań wobec siebie często interpretują utratę pracy jako osobistą porażkę, nawet jeśli powodem były czynniki od nich niezależne redukcje etatów, zmiany strukturalne czy ekonomiczne.
Silnym obciążeniem są również porównania społeczne widok rówieśników rozwijających się zawodowo może potęgować poczucie wstydu i sprawiać, że osoba bez pracy zaczyna się izolować, unikać kontaktów i tematów związanych z zatrudnieniem.
Depresja a praca zależność w obie strony
Depresja wpływa na zdolność do wykonywania obowiązków: obniża koncentrację, energię, motywację, zaburza rytm dnia. U części osób może prowadzić do pogorszenia wyników, konfliktów, absencji a w skrajnych sytuacjach do utraty pracy.
Dlaczego tak trudno o tym mówić?
W relacjach społecznych praca jest jednym z pierwszych tematów pytanie Czym się zajmujesz? słyszymy częściej niż Co lubisz? czy Kim jesteś?. Dlatego osoba, która straciła zatrudnienie, może unikać spotkań, obawiać się oceny lub komentarzy typu:
Musisz się wziąć w garść. W twoim wieku to już wypada mieć stabilną pracę. Ale jak to teraz bez etatu?
Choć często wypowiadane w dobrej wierze, takie zdania wzmagają poczucie winy, wstydu i osamotnienia.
Jak wspierać osoby w kryzysie zawodowym (i siebie)?
Psychologiczne wsparcie powinna obejmować kilka obszarów:
1. Normalizacja i akceptacja emocji Smutek, złość, wstyd, strach to naturalne reakcje. Ważne, by je zauważyć, a nie oceniać. 2. Odbudowywanie struktury dnia Nawet drobne stałe punkty poranne rutyny, aktywność fizyczna, kontakt z bliskimi pomagają odzyskać poczucie kontroli. 3. Wzmocnienie poczucia kompetencji Określenie swoich mocnych stron, przypominanie sobie sukcesów, rozwijanie nowych umiejętności. 4. Odbudowa relacji społecznych Izolacja wzmacnia objawy depresyjne. Krótkie spotkanie, telefon, grupy wsparcia mogą wiele zmienić. 5. Konsultacja psychologiczna Specjalista pomaga odróżnić depresję po utracie pracy od naturalnej reakcji na stres oraz dobrać działania minimalizujące ryzyko pogorszenia stanu psychicznego.
Na koniec najważniejsze! Utrata pracy nie definiuje człowieka. Nie odbiera wartości, kompetencji ani prawa do szacunku.
Jeśli ktoś doświadcza pogorszenia nastroju, spadku motywacji, izolacji lub myśli rezygnacyjnych warto jak najszybciej szukać wsparcia. Depresja jest chorobą, którą można leczyć, a powrót do aktywności również zawodowej jest możliwy.
Prowadzące Aleksandra Madej-Ciupek psycholog, certyfikowana psychoterapeutka poznawczo-behawioralna, wykładowczyni akademicka. Martyna Długosz psycholog i psychoterapeutka poznawczo-behawioralna w trakcie certyfikacji, pracująca z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi.
Wyszukiwanie odpowiedzi..
