Mnożnik to jeden z najważniejszych parametrów kontraktu terminowego. Są jednak takie sytuacje, w których giełda go zmienia, co wywołuje zdziwienie u sporej części traderów. Kiedy i z jakiego powodu mnożnik kontraktu może zostać zmieniony?
____Kontrakty terminowe GPW____
Czym jest mnożnik kontraktu futures?
Zaczynamy kolejny odcinek naszej serii “Z dźwignią na GPW”, która jest poświęcona tematowi kontraktów terminowych i której partnerami są Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie oraz DM BOŚ.
W tym odcinku poruszę temat zasugerowany przez jednego z widzów, który zauważył, że na jednym z akcyjnych futuresów ni stąd, ni zowąd zmienił się - a konkretnie zwiększył - mnożnik kontraktu. No właśnie - w jakich sytuacjach i dlaczego GPW dokonuje zmian w standardowych mnożnikach kontraktów terminowych i co to tak naprawdę oznacza dla nas, czyli uczestników rynku, którzy z tych futuresów korzystają?
Zanim przejdę do tematu, jak w każdym odcinku przypominam, że kontrakty terminowe są lewarowanymi instrumentami pochodnymi, co wiąże się z bardzo wysokim ryzykiem inwestycyjnym, a w skrajnych przypadkach nawet możliwością poniesienia strat, które będą wyższe niż wartość naszego depozytu. Dlatego też futuresy nie są instrumentem dla każdego, więc zanim zaczniesz z nich korzystać, upewnij się czy - w swojej osobistej ocenie - należysz do tej grupy osób.
Dla osób, które są tu po raz pierwszy przypominam tylko, że mnożnik kontraktu terminowego określa wartość nominalną pojedynczego futuresa, a także mówi nam ile warta jest zmiana ceny kontraktu o jeden punkt (w przypadku futuresów indeksowych) lub 1 PLN (w przypadku futuresów akcyjnych).
Czyli, jeśli weźmiemy jako przykład kontrakt terminowy na akcje spółki PlayWay (FPLW), którego mnożnik to 10, a kurs 450 PLN, nietrudno obliczyć, że wartość nominalna takiego kontraktu jest równa 4500 PLN, natomiast zmiana kursu o każdy 1 PLN jest warta 10 złotych na pojedynczy kontrakt (może to być zarówno nasz zysk, jak i strata, w zależności od kierunku ruchu cenowego i pozycji, jaką zajmujemy).
Mnożnik z dość tajemniczych powodów jest często mylony z lewarem, więc jeśli czujesz, że nie do końca rozumiesz różnice pomiędzy jednym, a drugim, obejrzyj drugi odcinek z tej serii.
Czy mnożnik kontraktu futures może się zmienić?
Teraz przejdę już do tematu odcinka. Z mojego wstępu wiadomo już, że mnożnik kontraktu terminowego może zostać zmodyfikowany przez GPW, natomiast jest to dość rzadka sytuacja i w dodatku zarezerwowana niemal wyłącznie dla kontraktów akcyjnych.
GPW zmienia mnożniki kontraktów akcyjnych wtedy, gdy cena akcji spółki bazowej przekroczy lub spadnie poniżej jakiegoś progu. Np. jeszcze rok temu kontrakty terminowe na takie spółki jak Ten Square Games (FTEN) czy wspomniany już PlayWay (FPLW) miały mnożnik 100 PLN, który obowiązywał od wprowadzenia ich na rynek (wrzesień 2018 r.). Jednak ze względu na spore wzrosty cen akcji, wartość nominalna takiego futuresa przy stokrotnym mnożniku stała się w pewnym momencie bardzo wysoka, dlatego GPW zdecydował o jego obniżeniu do 10 PLN.
To działa w obie strony: przykładowo, futures na akcje PGE miał początkowo stokrotny mnożnik, jednak ze względu na spadki kursu akcji w pewnym momencie okazał się on zbyt mały i GPW podwyższyła go dziesięciokrotnie - do 1000 PLN.
Ostatnia zmiana mnożnika w futuresie indeksowym, jaka przychodzi mi na myśl miała miejsce w 2013 r., kiedy dla kontraktów FW20 wzrósł on z 10 do 20 PLN.
W jakich przypadkach mnożnik futures zmienia się?
No dobrze, ale takie zmiany mnożnika są dość intuicyjne i nigdy nie dotyczą serii kontraktów, które są już notowane na rynku, tylko kolejnych, które pojawią się po wygaśnięciu wcześniejszych.
GPW ma jednak możliwość niewielkiej modyfikacji mnożnika kontraktów akcyjnych znajdujących się w obrocie w sytuacji, w której spółka bazowa zdecyduje się na wypłatę dywidendy nadzwyczajnej lub gdy przekaże swoim akcjonariuszom zaliczkę na poczet dywidendy wypłaconej w przyszłym roku, a także gdy spółka prowadzi emisję nowych akcji z prawami poboru.
W przypadku wypłaty dywidendy nadzwyczajnej lub zaliczki na poczet dywidendy, GPW stosuje bardzo prosty wzór na zmianę mnożnika, który uwzględni wartość odciętych od kursu praw do udziału w zysku.
Aby ustalić nowy mnożnik, GPW od kursu akcji spółki bazowej z zamknięcia sesji w ostatnim dniu przed odcięciem praw do dywidendy (S) odejmuje wartość dywidendy na akcję (D), a następnie dzieli tę liczbę przez kurs S (z zamknięcia sesji przed odcięciem praw do dywidendy). Następnie, aktualny mnożnik dzieli się przez uzyskany wynik.
Z tego też powodu zmiana mnożnika, wynikająca z dywidendy nadzwyczajnej zawsze będzie jego wzrostem.
Przykład sytuacji, gdy mnożnik kontraktu zmienia się
Pokażę to na przykładzie niedawnej zmiany mnożnika na futuresie Santander Bank Polska (FSPL), gdzie został on podniesiony z 10 do 10,06.
Do zmian doszło na sesji 7 października, po odcięciu praw do zaliczki na poczet dywidendy w wysokości 2,16 PLN na akcję.
Cena akcji Santander Bank Polska na zamknięciu sesji 6 października wyniosła równe 340 PLN. Zmiana mnożnika została obliczona w następujący sposób (340-2,16)/340=0,9936
10/0,9936=10,06 (w zaokrągleniu w dół).
Dlatego też mnożnik zmienił się, rosnąc do 10,06.
Zmienia się też kurs odniesienia dla konkretnych serii futuresów - jest on obliczany poprzez pomnożenie uzyskanego wcześniej wyniku przez kurs rozliczeniowy futuresa z sesji przed odcięciem praw do dywidendy.
To, co ważne - serie futuresów, w których zmienia się mnożnik z powodu wypłaty dywidendy nadzwyczajnej utrzymują go aż do wygaśnięcia, ale kolejne serie (zaczynając od wrześniowej, wygasającej w 2022 r., która wejdzie na rynek 22 grudnia) będą już mieć mnożnik 10. A to oznacza, że aż do wygaśnięcia czerwcowego futuresa na Santander Bank Polska, na rynku będą notowane serie kontraktów z różnymi mnożnikami (10,06 i nowe z 10).
Co dzieje się ze zleceniami oczekującymi w przypadku takich nadzwyczajnych zmian mnożnika? Jeżeli pozostaną niezrealizowane do zakończenia sesji, po której zmiany wchodzą w życie, dojdzie do ich automatycznego usunięcia, czyli wyczyszczenia orderbooka.
