Krzysztof Arciszewski - Konkwistador po Polsku. Dokument

Krzysztof Arciszewski to postać barwna i mało w Polsce znana, choć był pierwszym, a może i jedynym polskim konkwistadorem. Ten marynarz, obieżyświat, podróżnik i zawodowy żołnierz urodzony w 1592 r. w Rogalinie na Wielkopolsce w ariańskiej rodzinie szlacheckiej, a zmarły w 1656 r. niedaleko Gdańska, był typem sienkiewiczowskiego Kmicica. Za mord, którym w młodości "wymierzył sprawiedliwość" prawnikowi rodziny, skazany został na banicję. W Holandii uczył się inżynierii wojskowej i stał się wybitnym specjalistą od budowy fortyfikacji. Odznaczył się męstwem w bitwach wojny trzydziestoletniej. W 1629 r. w służbie holenderskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej popłynął na podbój Brazylii, gdzie walczył z Hiszpanami i Portugalczykami. Mianowany generałem, a następnie admirałem, wsławił się zdobyciem twierdzy Arrayal i Porto Calvo oraz oblężeniem portu Nazareth. Uwieńczeniem wojennych przygód Arciszewskiego w Brazylii był medal "Przyjmij laur zwycięski" wybity w Holandii na jego cześć. Arciszewski był ciekawą osobowością, pisał wiersze, miał talent narracyjny - w archiwum w Hadze znajdują się setki listów i raportów, w których m.in. w barwny sposób opisywał życie Indian Tapuya - ludożerców, których oddziały wspomagały w walce wojska holenderskie. Ponieważ wkrótce plemiona te uległy całkowitej zagładzie, opisy Arciszewskiego stanowią unikatowy i cenny materiał dla europejskich uczonych. Niepokorny i prawy, krytykując korupcję i złe zarządzanie kolonią brazylijską, naraził się możnemu gubernatorowi Maurycemu von Nassau-Siegen. Konflikt z nim skończył się dla Arciszewskiego niechlubną dymisją i powrotem do Holandii, gdzie pozbawiony środków do życia, przez kilka lat domagał się od władz kompanii oczyszczenia swojego imienia. Zrehabilitowany m.in. dzięki wstawiennictwu króla polskiego Władysława IV, stary żołnierz wrócił do Polski. Budował mosty i fortyfikacje, walczył z wojskami Chmielnickiego, bronił Lwowa, fortyfikował Zbaraż i swymi zasługami w dojrzałym wieku odpokutował grzechy młodości. Film Doroty Latour i Jerzego Paczka, zrealizowany w Polsce, Niemczech, Holandii i Brazylii, jest bogato ilustrowany XVII-wiecznymi rycinami, wśród których na szczególną uwagę zasługuje niezwykły zbiór barwnych rycin wykonanych przez ówczesnych malarzy holenderskich sprowadzonych do Brazylii przez Maurycego von Nassau-Siegen.