Pałac pamięci/Proste mnemotechniki

Próbujemy ostrożnie podążyć pałacowym, szerokim korytarzem, zmyślonym tylko, ale jakże rzeczywistym. Nie stawiamy kroków, lecz jakby przesuwamy się, bardzo lekko i zwiewnie niczym duch, z szybkością błyskawicy. Zmieszany zapach kwiatów, docierający z zamkniętego ogrodu, budzi kilka wspomnień, lecz dziś celem są liczby i tylko dla przyjemności mijamy to jedno z bardziej lubianych miejsc w pałacu.

Do wielkiego Holu Stałych prowadzą szerokie, kręte schody – żadna przeszkoda dla wyćwiczonej wyobraźni. Wreszcie wchodzimy i oczom naszym ukazują się trzy regularne rzędy obrazów, rzeźb i trójwymiarowych hologramów, znacznie od siebie oddalonych. Z łatwością odnajdujemy interesujący nas projektor wielkiego okręgu, dotykamy iluzji, jakbyśmy chcieli sprawdzić, czy jeszcze jest tutaj. Majestatyczny okrąg obraca się powoli i hipnotycznie, spoglądamy na widniejącą pod nim kartkę.

Umysł niczym komputer odszukuje potrzebną nam informację: „Kto z woli i myśli zapragnie Pi spisać cyfry, ten zdoła”. Tak naprawdę nie musieliśmy nawet umieszczać jej w pałacu, jednak lubimy porządek. Lubimy odwiedzać to miejsce. Szybko spisujemy liczbę liter w każdym wyrazie zdania: 3,1415926535. Tak, tego właśnie szukaliśmy.

Rymonimy

Krótkie wierszowane utwory zachodzą w pamięć znacznie łatwiej niż suche, tylko wymienione informacje. Wykorzystując ten fakt, możemy zaszyfrować informacje w postaci takich właśnie utworów.

W tych dwóch prostych wersach zawarta jest tajemnica zmniejszenia skutków kaca:

Piwo po wódce, przewrócisz się wkrótce.
Wódka po browarze, śmieją nam się twarze.

Kilka historycznych faktów:

Tysiąc sześćset sześćdziesiąt i sześć, Londyn się spalił, jak niesie wieść (pożar Londynu 1666).

Jeden cztery dziewięć dwa, Kolumb lądy odkrywa (odkrycie Ameryki 1492).

W tego typu technikach materiał do zapamiętania rozszerza się, dlatego mówimy o mnemotechnikach opracowujących. Paradoksalnie jednak większa ilość treści jest tutaj łatwiejsza w zapamiętaniu.

Akronim

Istnieje kilka metod wykorzystania tej mnemotechniki redukującej (ponieważ ilość materiału do zapamiętania jest mniejsza). Najczęściej wykorzystywaną i jednocześnie najskuteczniejszą w tej grupie są akrostychy zwane także akronimami znaczącymi, gdzie pierwsze litery wyrazów w treści do zapamiętania tworzą inny wyraz lub nawet zdanie, najlepiej związany z zapamiętywanym materiałem, ale niekoniecznie.

Imię ADEK ukrywa w sobie listę witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, z kolei anglojęzyczni uczniowie od wieków ze słowem HOMES (domy) wiążą spis wielkich jezior Ameryki Północnej: Huron, Ontario, Michigan, Erie, Superior.

W specyficznych przypadkach możemy także zamienić listę słów do zapamiętania na inną, łatwiejszą, w której pierwsze litery każdego z wyrazów będą się ze sobą pokrywać:

W ten sposób zapamiętamy skalę wielokrotności metrycznych: kilo-, hekta-, deka-, metr, decy-, centy-, mili-:

Kiepski humor dzisiaj mają dzieci cioci Madzi.

A w ten ułatwimy sobie deklinację (mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik, miejscownik, wołacz):

Mama dała córce bułkę nasmarowaną masłem Wiejskim.

Cyfry zastąpione literami

To ciekawa mnemotechnika, umożliwiająca zapamiętanie długich ciągów cyfr, np. stałych typu liczba π. Rzecz polega na ułożeniu zdania, w którym kolejne wyrazy posiadają liczbę liter, odpowiadającą cyfrom, które chcemy pamiętać. Działanie:

$1,414={\sqrt {2}}$

możemy streścić w zdaniu:

U taty i mamy pierwiastek z dwóch mamy.

Pierwsze cztery wyrazy w zdaniu posiadają liczbę liter odpowiadającą wartościom cyfr w liczbie będącej pierwiastkiem z dwóch. Jak widać, jest to mnemotechnika opracowująca, a stosowanie jej wymaga nieco wprawy.

Historyjki

Tworzenie historyjek, najlepiej zabawnych, jako jedna z metod opracowujących, znacznie ułatwia zapamiętywanie faktów, dodatkowo pobudzając kreatywność. Kierunek narastania stalagmitów i stalaktytów w języku angielskim zapamiętać można dzięki zdaniu:

When a woman has ants in her pants, the mites go up and the tights come down.

„Kiedy kobieta ma mrówki w majtkach, robaczki idą w górę, a rajstopki w dół” – podkreślone w zdaniach wyrażenia mają podobne brzmienie jak stalaktyty i stalagmity w języku angielskim.

Łańcuch

Prawdziwa moc pamięci drzemie w wyobraźni, o czym świadczy dobitnie przykład Szereszewskiego. Poprzednio wymienione mnemotechniki być może ułatwiają zapamiętanie informacji, ale jeżeli potrzebujemy naprawdę skutecznych metod o dużych możliwościach, musimy sięgnąć po narzędzie, jakim właśnie jest wyobraźnia. Zasada działania systemów opisanych w dalszych rozdziałach opiera się na Łańcuchowej Metodzie Skojarzeń. Jeżeli zastąpimy informację słowem i wyobrazimy ją sobie, prawdopodobieństwo, że ją zapamiętamy wzrasta.

Mnemotechnikę wykorzystać można do zapamiętania listy zakupów, czy np. głównych wątków przemówienia.

Główne zasady opisane są w rozdziale Mnemotechniki podręcznika Organiczna technika studiowania.

Zakładki alfabetyczne

Dla każdej litery alfabetu przyporządkowujemy słowo, które można w łatwy sposób sobie wyobrazić. Słowo powinno zaczynać się od głoski odpowiadającej danej literze alfabetu. Powinno też być możliwie krótkie i podobnie brzmiące, oto przykładowe:

A – as

B – bez

C – cep

D – dek (pokład statku)

E – echo

F – Ewka

G – giez

H – hak

I – I (granatowy znak z literką I – informacja)

J – jod

K – kał

L – elka

Ł – Ełk

M – emu

N – Ent (żywe drzewo z Trylogii tolkienowskiej)

O – oko

P – pet

R – R-ka (erka)

S – S-ka (eska)

T – Tell

U – ucho

W – wuj

Y – iGrek

Z – Zet (popularna stacja radiowa)

Ż – żeton

Można skorzystać także z alfabetu fonetycznego NATO, zakładki nie są już tak łatwe do wyobrażenia, ale wprawna osoba może je bardzo dobrze wykorzystać:

A – Alfa

B – Bravo

C – Charlie

D – Delta

E – Echo

F – Foxtrot

G – Golf

H – Hotel

I – India

J – Juliet

K – Kilo

L – Lima

M – Mike

N – November

O – Oscar

P – Papa

Q – Quebec

R – Romeo

S – Sierra

T – Tango

U – Uniform

V – Victor

W – Whiskey

X – X-Ray

Y – Yankee

Z – Zulu

Gdy zapamiętasz dobrze te obrazy, możesz zacząć kojarzyć z nimi fakty. W ostatnim rozdziale tej części książki, dowiesz się, jak wykorzystać zakładki w praktyce.

Zakładki obrazkowo-rymowe

Zakładki obrazkowo-rymowe polegają na tym, że każdej cyfrze przyporządkowujemy obraz, który przypomina wyglądem jej kształt a następnie słowo, które ma podobne brzmienie. W ten sposób zyskujemy dwadzieścia zakładek-haków, na których możemy „wieszać” informacje do zapamiętania. Oto przykładowe słowa:

1. pędzel, ołówek, pióro, świeca, drzewo, słomka, penis, kij
2. łabędź, kaczka, gęś
3. piersi, podwójna broda, serce, koniczyna, kajdanki
4. krzesło, żaglówka, stół
5. hak, bęben z talerzami, cymbały, kobieta w ciąży
6. owoc wiśni, kij golfowy, słoń, rura
7. kosa, klif, chorągiewka, dziób statku
8. bałwan, okulary, klepsydra, krągła kobieta
9. balon, rakieta tenisowa, plemnik, fajka, kijanka
10. Flip i Flap, komplet do baseball lub 0. jajko, piłka

1. jeden – Eden, sedes, kredens lub raz zraz
2. dwa – drwa, kra
3. trzy – wszy, krzyk, gzy, mży, skrzyp
4. cztery – rowery, sery
5. pięć – pięść, ćwierć, rtęć
6. sześć – zjeść, perć (stroma górska ścieżka), część
7. siedem – wsie-dym, pedel (woźny), jeleń
8. osiem – prosię
9. dziewięć – dziegieć (ciemnobrunatna, gęsta ciecz), pieczęć
10. dziesięć – kieszeń lub zero – wideo, akordeon

Zaletą metody jest to, że w ten sposób jesteśmy w stanie zapamiętać dowolny ciąg dwudziestu słów w kolejności i potem wymienić je na wyrywki. Przekonasz się o tym z testu.

Języki obce

Proste mnemotechniki możemy wykorzystać do nauki słownictwa obcych języków. Potrzebna będzie wyobraźnia i systematyczność, gdyż musimy wykorzystać tzw. rytmy pamięci, czyli odpowiednie interwały powtórek materiału. Ogólnie rzecz ujmując, daną informację, czyli w tym przypadku słowo, musimy powtórzyć po 24 godzinach, po tygodniu i następnie po 30 dniach, aby została ona zapisana w pamięci długoterminowej.

Najlepszym sposobem optymalizacji powtórek jest wykorzystanie specjalnie do tego przeznaczonego oprogramowania, które automatycznie wyznaczy liczbę słów i kolejne dni powtórek. Bezkonkurencyjnym, bezpłatnym i uniwersalnym oprogramowaniem tego typu jest Anki.

W większości języków około sto słów stanowi 50% wyrazów używanych w mowie – to niewiele. Wystarczy tylko ich znajomość, aby rozumieć około 50% dialogów. Do zapamiętania obcych słów wykorzystamy obrazy zbudowane ze słów już znanych. Takie obrazy służą jako tymczasowe „haki” i po kilkukrotnym powtórzeniu danego słowa, nie będą już nam potrzebne.

Przykład: chcesz zapamiętać francuskie słowo plume oznaczające pióro. Wyobraź sobie, że wrzucasz do wody wielkie pióro: plum! Angielskie słowo vertigo (zawrót głowy), zobacz w wyobraźni Verdiego (kompozytora), próbującego grać w popularną grę go – wszystkie pionki wirują mu wokół głowy – Verdi-go.

Alfabet Morse'a

Połączenie odpowiedniego cyklu powtórzeń i prostych mnemotechnik możemy wykorzystać np. w nauce alfabetu Morse'a. Warto wykorzystać darmowy program Anki, aby zoptymalizować interwały kolejnych powtórek. W bazie programu jest odpowiednia talia, służąca do nauki alfabetu. W poniższej liście spółgłoski słów odpowiadają kreskom, a samogłoski kropkom:

E · samogłoski reprezentują kropki

A · - AD (skrót oznaczający reklamę advertisement)

I ·· IO (postać z mitologii greckiej, barwny księżyc Jowisza)

U ·· - UIT (holenderski odpowiednik OUT)

B - ··· BEAU

C - · - · COCO

D - ·· DOE

G - - · GRO (zwrot Gro-Bag)

K - · - KEG

M - - M.M. (Military Medal)

N - · NO

Q - - · - QSOs (quasi-stellar objects – kwazar)

T - spółgłoski reprezentują kreski

X - · · - XION (przyrostek, np. w inflexion)

Y - · - - YELL

Z - - · · ZWEI (dwa po niemiecku)

O - - - TOM (o jest reprezentowane przez kreskę czyli T, po której następują jeszcze dwie kreski czyli M)

Reszta spółgłosek zaczyna się od kropki:

F · · - · FAUNA

H · · · · HOOEY

J · - - - JERKS

L · - · · LUCIA

P · - - · PIZZA

R · - · RARE

S · · · SUEY

V · · · - VIEUX (stary z francuskiego)

W · - - WELL

Test

Oto dwudziestopunktowa lista zakupów. Poproszę cię, abyś ją przeczytał, po czym przedstawię ci sposób, w jaki możesz ją zapamiętać, proponując różne obrazy do wyobrażenia. Lepsze są obrazy, które sam wymyślisz, dlatego spróbuj:

telefon, kiełbasa, książka, kapusta, kiwi, pędzel, orzechy, łóżko, tapeta, spódniczka, struna, lusterko, walizka, lody, nożyczki, zegarek, perfumy, melon, pasta do zębów, szczotka

Spróbuj po przeczytaniu listy zanotować te rzeczy, które zapamiętałeś. Chcę ci w ten sposób zademonstrować, jak przy użyciu mnemotechnik zwiększyć swoje zdolności z minimalnym wysiłkiem. Teraz zacznij wyobrażać sobie, co następuje, pamiętając, że obraz musi być żywy, niezwykły i wiązać się z kolejnym obrazem. Poświęć kilka sekund, aby wyraźnie go dostrzec:

Telefon/kiełbasa: słysz dźwięk swojego telefonu komórkowego, sięgasz po niego odruchowo ale chwytasz... tłustą i ciepłą kiełbasę. Przykładasz do ucha, czując odrazę.

Kiełbasa/książka: użycie kiełbasy jako zakładki do książki wydaje się pomysłem absurdalnym – dlatego właśnie szczególnie dobrze to zapamiętasz, jeśli tylko sobie wyobrazisz, jak przy pomocy książki właśnie rozgniatasz tłustą kiełbasę.

Książka/kapusta: chcesz sobie w spokoju odczytać, ale odkrywasz, że ktoś zrobił ci głupi kawał, wtykając między kartki trochę cuchnące, zgniłe liście kapusty. Masz palce całe ze soku.

Kapusta/kiwi: spróbuj w wyobraźni rozgnieść kilka owoców kiwi wielką, twardą kapustą. Zobacz, jak zielona papka rozpryskuje na wszystkie strony.

Kiwi/pędzel: wielkie kiwi tańczy walc wiedeński z wielkim pędzlem. Gwałtownie poruszają się we wszystkich kierunkach.

Pędzel/orzechy: weź do ręki pędzel i rozciągnij go w wyobraźni jak nitkę. Teraz zacznij nawijać na niego orzechy niczym korale, czując, jakie są twarde.

Orzechy/łózko: jeżeli wielki orzech podchodzi sobie jak gdyby nigdy nic do łóżka, po czym kładzie się, wygodnie przykrywając kołdrą i w dodatku zaczyna chrapać, to jest to widok z pewnością irracjonalny.

Łóżko/tapeta: próbowałeś kiedyś tapetować ściany przy pomocy łóżek? Jeśli nie, to teraz masz okazję w wyobraźni to zrobić.

Tapeta/spódniczka: wyobraź sobie ukochaną kobietę (mężczyznę) w niezbyt estetycznej spódniczce, zrobionej z nierównych, wymiętych kawałków tapety.

Spódniczka/struna': weź kilka strun i owiń nimi dokładnie spódniczkę, najlepiej taką, w którą ktoś jest ubrany. Poczuj ich metaliczność w dłoni.

Struna/lusterko: użyj wielkiej struny jak bicza, rozbijając z trzaskiem gigantyczne lustro. Musisz teraz uważać na kawałki szkła na podłodze!

Lusterko/walizka: walizka kłapie sobie równo prowadząc ożywioną konwersację do trzymanego w ręku lusterka: lustereczko powiedz przecie...

Walizka/lody: to głupi pomysł jeść na wpół roztopione lody z walizki położnej na stole. Walizka pełna lodów z pewnością zapadnie ci w pamięć.

Lody/nożyczki: stoisz przed długą chłodnią z lodami, ale w ręku masz tylko duże nożyczki. No cóż, musisz ich użyć do nabrania sobie kilku gałek lodów, ale te wypadają przez dziury na palce.

Nożyczki/zegarek: wielki zegar ma wahadło zrobione z ciężkich, mocarnych nożyczek, które tykają to na lewo, to na prawo.

Zegarek/perfumy: to ręczny zegarek w stylu James Bond – podnosisz go i używasz jak butelki swoich ulubionych perfum.

Perfumy/melon: melona też można użyć jako flakonika perfum, tyle że z niego po naciśnięciu wytryskuje zimny sok.

Melon/pasta do zębów: naciskając tubkę pasty, próbujesz z niej wycisnąć wielki, twardy melon. W końcu się udaje, a ten wypada z impetem.

Pasta do zębów/szczotka: tutaj nie powinieneś mieć problemów z zapamiętaniem, gdyż związek jest wyraźny. Obrazy nie są więc konieczne, ale dla pewności możesz wyobrazić sobie wielką, chodzącą tubkę pasty trzymającą w „dłoni” gigantyczną szczotkę.

Jeżeli wyobraziłeś sobie to wszystko, spróbuj teraz odtworzyć tę listę zakupów. Przypomnij sobie tylko pierwszy punkt z listy, a potem obrazy będą jak ogniwa łańcucha pojawiać się w twojej głowie.

Opis Głównego Systemu Pamięciowego znajduje się w rozdziale GSP podręcznika Organiczna technika studiowania.