Harley Quinn. Narzeczona potwora

Harley Quinn jako przypadek hybristofilii

 

22 lipca 2011 roku Norweg Anders Breivik wyszedł z domu ubrany w policyjny mundur i udał się na wyspę Utøya, gdzie odbywał się letni obóz organizacji młodzieżowej Norweskiej Partii Pracy. Twierdząc, że przybył z powodu wcześniejszego ataku na Regjeringskvartalet, kwartał rządowy w Oslo, krążył po wyspie i strzelał z karabinu do bezbronnych młodych ludzi. Zanim dobrowolnie oddał się w ręce policji, zamordował 69 osób i ciężko zranił 33 („Anders Behring Breivik: the Indictment”), co było jedną z najbardziej przerażających zbrodni XXI wieku. Światowe media były przez wiele dni skupione na sprawie Breivika, ukazując go jednomyślnie jako odrażającego potwora, starając się jednocześnie zrozumieć motywy jego czynu.  Po ogłoszeniu tej historii stało się coś jeszcze bardziej niezwykłego. Osadzony w areszcie Breivik zaczął otrzymywać mnóstwo listów miłosnych od różnych kobiet. Nie znały go wcześniej, ale zakochały się w nim po straszliwym czynie na wyspie Utøya.1

 

Rzecz jasna Anders Breivik nie jest pierwszym ani jedynym kryminalistą, który zwrócił na siebie tego rodzaju uwagę. Zjawisko osób podziwiających morderców oraz fanek seryjnych zabójców jest równie stare co oni sami. Od „Sweet Pea Girl” Williama Henry’ego Theodore’a Durranta po dwieście listów miłosnych dziennie wysyłanych oczekującemu na karę śmierci Tedowi Bundy’emu, liczne przykłady dowodzą, że adoratorki otaczały niemal każdego sławnego przestępcę. W jaki sposób wyjaśnić to zjawisko? Dlaczego niektóre kobiety zakochują się w przerażających kryminalistach od których wszyscy inni uciekają? Najprostszym wytłumaczeniem byłoby uznanie, że kobiety te muszą być zaburzone, nieatrakcyjne, niezdolne do znalezienia miłości, chore lub niemoralne. Jednak dowody nie potwierdzają tych teorii. Jak stwierdził RJ Parker, ”większość fanek seryjnych morderców to atrakcyjne i wykształcone kobiety. Wiele z nich to mężatki; są matkami, a w niektórych przypadkach pracują w organach ścigania lub zajmują się psychologią” (loc. 125).

 

Teorii zaburzenia przeczą także konkretne przykłady. Być może najbardziej wyjątkowym przypadkiem jest sprawa Richarda Ramireza, który zapisał się w historii zbrodni jako odrażający seryjny zabójca zwany „Nocnym Łowcą”. Został skazany za 60 przestępstw (były to w wielu przypadkach brutalne morderstwa i gwałty), jednak pomimo tego, oczekując na wyrok śmierci, miał rzesze wielbicielek. Według służb więziennych co tydzień odwiedzało go od ośmiu do dziesięciu kobiet. Doreen Lioy, dziennikarka, wydawca literatury dziecięcej, posiadająca tytuł magistra literatury i IQ na poziomie 152 (Czerwiński), postanowiła go poślubić.

 

Powyższe przykłady są bardzo podobne do związku Harley Quinn i Jokera. Niniejszy esej wyjaśni, przez pryzmat psychologii i kryminologii, w jaki sposób ta zakochana w szalonym klaunie kobieta stanowi klasyczny przykład tego niezwykłego zjawiska.

“Pańska diagnoza, doktorze J.?”2

 

W ilustrowanej historii Grant Morrisona „The Clown at Midnight” z narracji wynika, że Harley kocha Jokera „miłością tak czystą i bezwarunkową, że stanowi jedyne w swoim rodzaju ciężkie zaburzenie w klasyfikacji pism psychiatrycznych” („The Clown at Midnight”). Choroba ta faktycznie została zaklasyfikowana: w najnowszej klasyfikacji zaburzeń umysłowych (Morrison) Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (American Psychiatric Association, APA), w części „Parafilie”, pod numerem 302.9 (Parafilia niesklasyfikowana), można znaleźć listę pewnych rzadkich schorzeń. Jedną z nich jest hybristofilia, zdefiniowana jako pociąg seksualny do osób, które popełniły przestępstwa, zwłaszcza tak brutalne jako morderstwo lub gwałt. To dosyć rzadkie zaburzenie, czego dowodzi fakt, że napisano bardzo niewiele na jego temat. Jest także bardzo nietypowe w porównaniu  z innymi zachowaniami parafilnymi, ponieważ, jak twierdzi Corey Vitello, znaczna większość przypadków hybristofilii dotyczy kobiet, zaś pozostałe zaburzenia seksualne są spotykane najczęściej u mężczyzn. Schorzenie to jest także bardzo zróżnicowane pod względem właściwości i nasilenia (Parker loc. 214).

 

RJ Parker wyróżnia dwa rodzaje hybristofilii: bierną i agresywną (loc. 189). Pierwsza odmiana polega na dobrowolnym nawiązaniu kontaktu z seryjnym mordercą, fantazjowaniu na jego temat i pisaniu do niego listów miłosnych lub erotycznych. Druga to aktywne angażowanie się w popełnianie zbrodni jako wyraz miłości.

 

Należy jednak podkreślić, że chociaż hybristofilia jest zaburzeniem umysłowym, nie oznacza to, że kobiety te są chore psychicznie. W takim przypadku można by było zaobserwować u nich wyraźne nieprawidłowości w zachowaniu, emocjach lub relacjach z innymi. Osoby z hybristofilią są z kolei w pełni świadome konsekwencji swoich działań, postrzegają rzeczywistość w prawidłowy sposób i odpowiednio na nią reagują.

 

Nie należy także mylić hybristofilii ze skłonnością niektórych kobiet do wiązania się z psychopatycznymi  mężczyznami. Nie każdy kryminalista jest psychopatą i nie każdy psychopata łamie prawo. Mimo to psychopatyczni mordercy i kreatywni psychopaci mają bardzo podobny cechy, różniące się tylko nasileniem. Tak samo wiążące się z nimi kobiety wykazują wiele podobnych cech, ale w przypadkach hybristofilii mają one różny stopień nasilenia (Dutton). Z tego powodu niniejszy esej, w celu scharakteryzowania postaci Harley Quinn, wykorzystuje literaturę poświęconą zarówno hybristofilii, jak i adoratorkom psychopatów.

 

“To dopiero początek!”3

 

Przed omówieniem Harley Quinn bardzo ważne jest, aby zrozumieć postać Jokera. Esej “Four Things You Always Wanted to Know About the Joker (But Were Too Afraid to Ask)” (Boucher) stawia tezę, że Joker jest „superpsychopatą”.

 

Psychopatia to trwałe zaburzenie osobowości, charakteryzujące się dwoma elementami: niezdolnością tworzenia głębszych relacji z innymi oraz obniżonym odczuwaniem lęku (Pospiszyl). Pięć kluczowych cech osobowości Jokera (okrucieństwo, wysoka inteligencja, umiejętność manipulowania ludźmi, brak lęku i narcyzm) to typowe oznaki psychopatii, jednak w jego przypadku są podniesione do ekstremalnego poziomu, czyniąc z niego „superpsychopatę”.

 

Joker wykazuje silną skłonność do okrucieństwa, sugerującą sadyzm. Torturowanie psychiczne i fizyczne ofiar nie tylko sprawia mu widoczną radość, ale jest także ważnym elementem poczucia absolutnej władzy nad ofiarą. Podobnie jak Barbara Gordon w komiksie „Batman: Zabójczy żart”, jego ofiary zmuszane są do znoszenia bólu i upokorzenia bez żadnej możliwości obrony. To bardzo ważna kwestia, która pozwala zrozumieć, dlaczego Joker zdecydował się zawrzeć relację z Quinn. Nie chodzi mu o miłość, lecz o władzę i kontrolę. Właśnie dlatego Joker tak często ją krzywdzi: potwierdza swoją dominację, traktując ją jak zabawkę, z którą w każdej chwili może zrobić co zechce.4

 

Okrucieństwo to także oznaka wysokiej męskości i poziomów testosteronu. Według psychologii ewolucyjnej (Parker loc. 1686) kobiety (jako samice zwierząt) zawsze szukały samców alfa – agresywnych, pewnych siebie, dominujących i energicznych. Psychopatyczni mordercy w pełni spełniają te warunki. Z tego powodu psychopaci pociągają wiele kobiet, które uważają ich za niezwykle męskich i atrakcyjnych (Seltzer). Paradoksalnie, chociaż związanie się z tego rodzaju mężczyzną gwarantuje bezpieczeństwo – samiec alfa może chronić swoje kobiety i dzieci – kobieta będzie zagrożona z powodu jego okrucieństwa.

 

Druga cecha osobowości psychopatycznej, wysoka inteligencja, czyni z Jokera prawdziwego geniusza zbrodni. Nie tylko potrafi przechytrzyć Batmana („Batman: Człowiek, który się śmieje”), ale także wykazuje się niebywałą kreatywnością i wyobraźnią (jak na przykład słynna „śmiejąca ryba” w „Detective Comics” #475). Wielu psychopatów niebędących mordercami to pewni siebie ludzie, odnoszący sukcesy w takich dziedzinach jak telewizja, nauka, polityka czy biznes. Sukces jest także uważany za oznakę męskości, władzy i kontroli, w rezultacie przyciągając innych, w tym kobiety.

 

Wysoka inteligencja wiąże się także z umiejętnością manipulowania ludźmi. Psychopaci są charyzmatyczni i posiadają powierzchowny urok. Są często zabawni, elokwentni i przekonujący. Wielu seryjnych morderców wabi swoje ofiary nie siłą, ale kokieterią i urokiem osobistym. Przeprowadzono badania, które dowiodły, że psychopaci doskonale odczytują język ciała i emocje swoich ofiar (Dutton 27). Wiedzą dokładnie co powiedzieć i zrobić, w jaki sposób je zauroczyć. Joker opanował tę umiejętność w tak doskonałym stopniu, że dysponuje magnetyczną wręcz charyzmą, dzięki której z łatwością przeciąga na swoją stronę innych przestępców, a nawet protagonistów. Jego interakcje z Harleen Quinzel/Harley Quinn stanowią tego doskonały przykład.

 

Psychopaci cierpią na ubóstwo emocjonalne, nie potrafią odczuwać silniejszych emocji czy wyższych stanów pobudzenia. Są nienaturalnie spokojni, chłodni, jakby pozbawieni układu nerwowego (co w wielu przypadkach pomaga w popełnianiu zbrodni). Wielu z nich nie zna uczucia lęku, dlatego też potrzebują silnych bodźców. Szukają ekstremalnych doznań, pragną żyć intensywnie, w centrum akcji. W przypadku Jokera brak lęku objawia się całkowitym zanikiem instynktu samozachowawczego. W wielu historiach w ogóle nie odczuwa bólu, śmieje się nawet wtedy, gdy jest bity lub zostaje postrzelony i nie boi się umrzeć. Jego zachowanie nie jest dla niego ryzykowne ani lekkomyślne, po prostu nie dba o to, czy przeżyje. Popełnianie zbrodni to dla niego forma szukania wrażeń. Tak samo jest w przypadku relacji z Harley, mającej na celu zabicie nudy.

 

Psychopaci są bardzo egocentryczni i mają zawyżone poczucie własnej wartości. Są pewni siebie, aroganccy i zuchwali. Uważają, że świat wokół istnieje po to, aby zaspokajać ich potrzeby. Z perspektywy psychoanalizy narcyzm to najważniejszy element psychopatii i odgrywa kluczową rolę w rozwoju tego zaburzenia psychicznego (Pospiszyl 43–45). Stanowi także dla psychopaty największą korzyść związku. Osoba z obsesją na jego punkcie będzie zaspokajać jego pragnienia i konieczność bycia podziwianym. Joker odczuwa tę potrzebę, a Harley doskonale wywiązuje się z tej roli. Natężenie narcyzmu Jokera jest tak silne, że zmienia się w teatralność. Joker zdaje się uważać, że wszystkie oczy zwrócone są na niego, zaś on odgrywa najważniejszą rolę w największej sztuce wszechczasów. Cały świat jest sceną teatralną, inni ludzie rekwizytami, zaś Batman – najważniejszym albo jedynym widzem.5 Harley Quinn jest jedynie rekwizytem, narzędziem służącym Jokerowi do manipulacji innymi.

 

“Przywitaj się ze swoją nową, ulepszoną… Harley Quinn!”6

 

Po wytłumaczeniu postaci Jokera jako superpsychopaty, niniejszy esej może przyjrzeć się uważniej jego relacji z  Harley Quinn oraz jej samej. Większość informacji na ten temat znajduje się w najsłynniejszym komiksie z udziałem tej pary, „Mad Love”. Jego styl nawiązuje do serialu  „Batman: The Animated Series”, zaś autorami są twórcy tej animacji, Paul Dini i Bruce Timm.7 Historia odkrywa początki związku Quinn (jeszcze jako Dr Harleen Quinzel) z Jokerem. Obserwujemy ich pierwsze spotkanie, terapię i przemianę Quinzel w kryminalistkę, Harley Quinn. Widzimy także bolesną teraźniejszość: życie pełne przemocy i upokorzeń ze strony Jokera.

 

 

 

„Mad Love” to doskonała historia do dyskusji na temat zjawiska hybristofilii oraz postaci Harley Quinn. Dlaczego zakochała się w Jokerze, w jaki sposób została przez niego zmanipulowana i jakie cechy osobowości uczyniły ją podatną na hybristofilię.

 

Katherine Ramsland, profesor psychologii sądowej DeSales University, podaje szereg przyczyn dla których pewne kobiety decydują się na związek z kryminalistą („Women Who Love Serial Killers”). Na potrzeby tej analizy warto zwrócić uwagę na trzy z nich. Pierwsza to fakt, że w oczach tych kobiet morderca jest skrzywdzonym małym chłopcem, którym pragną się zaopiekować. Relacja Harley z Jokerem stanowi doskonały przykład. Jednym z kluczowych momentów „Mad Love” jest scena, w której Joker, w ramach terapii w Azylu Arkham, opowiada Dr Quinzel o swoich wspomnieniach z dzieciństwa związanych z ojcem alkoholikiem, wizycie w cyrku, próbie rozśmieszenia rodzica i jego brutalnej reakcji. „…i wtedy złamał mi nos. / (…) Obudziłem się w szpitalu trzy dni później” (Dini 26–28). Jej wyraz twarzy w trakcie tej sceny – smutek, potem narastający śmiech, a wreszcie przerażenie – zdradza rosnące współczucie. To przełomowa scena dla czytelników, ponieważ Dr Quinzel przestaje postrzegać Jokera jako pacjenta, szalonego mordercę. Od tej pory jest dla niej skrzywdzonym siedmioletnim chłopcem, którego powinna kochać i uzdrowić. Quinn mówi o tym wprost: „W ciągu kolejnych tygodni szybko zrozumiałam, że Joker, tak często opisywany jako morderca i szaleniec, był tak naprawdę udręczonym stworzeniem, rozpaczliwie pragnącym miłości i zrozumienia./Zagubionym, skrzywdzonym dzieckiem, które chciało rozśmieszyć świat swoimi żartami” (Dini 29).

 

Drugą przyczyną, na którą wskazuje Ramsland jest fakt, że kobiety te pragną części uwagi mediów, którą skupiają na sobie słynni mordercy („Women Who Love Serial Killers”). Nie licząc pojedynczych wyjątków, niemal wszystkie przypadki hybristofilii to przeciętne, nieznane kobiety, których obiektem pożądania jest gwiazda mediów. Stają się one sławne na swój własny sposób, sprzedając prawa do książek lub filmów, aby podzielić się doświadczeniami z publiką. Często jednak zainteresowanie miłośniczką seryjnego mordercy przemija równie szybko, co fascynacja nim samym.

 

Jest to motywacja, którą można również dostrzec w komiksie „Mad Love”. Gdy Dr Quinzel rozpoczyna swój pierwszy dzień stażu w Azylu Arkham, jej zamiary są jednoznaczne. Pracuje w tym miejscu, ponieważ wierzy, że odkrycie tajemnic słynnych przestępców przyniesie jej sławę. „Nie da się zaprzeczyć, że te superłotry mają swój urok” (Dini 21) – mówi w rozmowie z Joan Leland. Ta odpowiada: ”Jeśli chcesz na nich zarobić…/ pisząc książkę…/… przemyśl to” (21).

 

Trzecią przyczyną według Ramsland jest przekonanie kobiety, że jej czysta miłość może zmienić mordercę i uczynić z niego dobrego człowieka („Women Who Love Serial Killers”). Tego rodzaju misjonarskie podejście może się wydawać uczciwe i altruistyczne, nie jest to jednak prawdą. W rzeczywistości chodzi o poczucie samostanowienia i kontroli. Jeżeli tym kobietom uda się zmienić morderców w dobrych ludzi, oznacza to, że mają nad nimi władzę i potrafią dokonać niezwykłych czynów.

 

Mogłoby się wydawać, Harley Quinn nie kieruje się tym motywem. Nie chce zmienić Jokera, ani nawet przekonać go, aby zerwał ze zbrodnią. Regularnie, w różnych odmianach i historiach, pomaga mu w popełnianiu przestępstw. Jednak jej dwie sceny fantazji w tym komiksie przedstawiają sielankowy związek z Jokerem, założenie rodziny i urodzenie dzieci, co dowodzi, że w głębi duszy Harley marzy o zupełnie innym życiu z całkowicie odmiennym Jokerem.

 

“To było jak pocałunek…!”8

 

Miłość Harley Quinn prawdopodobnie nie byłaby tak intensywna, gdyby nie doskonała psychologiczna manipulacja Jokera.

 

 

W 2008 roku badaczki Sandra L. Brown i  Liane J. Leedom opublikowały książkę pod tytułem „Women Who Love Psychopaths. Inside the Relationships of Inevitable Harm”. Zawiera ona opisy doświadczeń wielu kobiet w związkach z psychopatycznymi mężczyznami i ma na celu służyć jako przewodnik dla osób w tego rodzaju relacji. Autorki opisują między innymi techniki manipulacji stosowane przez psychopatów. Wiele z nich można odnaleźć w relacji Jokera z Harley Quinn.

 

Szczególnie ważny jest pierwszy etap związku, zwany przez Brown i Leedom „procesem wabienia” (51). Wiele kobiet postrzega początek relacji z psychopatycznym mężczyzną jako okres bardzo silnych, pozytywnych emocji. Psychopata jest wtedy „czarującym i angażującym rozmówcą, przyjemnym, wnikliwym, słodkim, z błyskiem w oku, przekonywującym mówcą, zabawnym, wspaniałym gawędziarzem, duszą towarzystwa, zachwycającym, ekscytującym, towarzyskim, lojalnym, entuzjastycznym, optymistycznym, rozrywkowym, intensywnym i wrażliwym” (Brown i Leedom 55). Tak samo można by opisać Jokera na pierwszym etapie relacji z Quinzel. Przed pierwszym spotkaniem wręcza jej różę z uwodzicielskim liścikiem; w trakcie spotkania wyznaje, że jej imię „sprawia, że się uśmiecha” i że jest ona „kimś, kto zechciałby wysłuchać [jego] tajemnice” (Dini 25). W trakcie sesji jest zawsze miły, czarujący,  wyrozumiały i zabawny. Warto zwrócić uwagę na jego język ciała na tym etapie historii. Joker nigdy nie okazuje agresji, brutalności ani wściekłości i nie robi niczego, co mogłoby budzić lęk. To zachowanie różni się całkowicie od reszty komiksu.

 

Psychopaci posiadają wyjątkową umiejętność manipulowania ludźmi, dostrzegania i kontrolowania emocjami innych, a także potrafią doskonale wyczuć co i kiedy należy powiedzieć lub zrobić. Dlatego właśnie wiele kobiet na tym etapie ma poczucie „synchronizacji”, co szczegółowo opisuje praca Brown i Leedom: „Zupełnie jakby był moim bliźniakiem”, „Idealnie odpowiadał moim przekonaniom i wierzeniom” (59). Kobiety te opisują, jak ich partner zgadza się z nimi: „Dokańczaliśmy nawzajem swoje zdania”, „doskonale się rozumieliśmy, cieszyły go intelektualne dyskusje” (59). Opisują także doskonałą komunikację: „Mogliśmy rozmawiać godzinami” (59).9 Psychopaci wiedzą dokładnie jak zrobić dobre wrażenie i sprawić, że kobieta czuje się doceniana i zrozumiana. „Mad Love” zawiera niemal podręcznikowy przykład w scenie, gdy Harleen Quinzel kładzie się na kozetce i wyznaje Jokerowi, że go kocha. „Szalone, co nie?” – mówi. „Nieprawda” – odpowiada Joker. „Jako zaangażowana, skupiona na karierze młoda kobieta, uznałaś, że musisz odciąć się od wszelkiej zabawy. To naturalne, że pociąga cię mężczyzna, który potrafi cię na nowo rozśmieszyć”. „Wiedziałam, że zrozumiesz!” – odpowiada Harley wesoło (Dini 30).

Jedną z klasycznych sztuczek psychopatycznych mężczyzn jest wykorzystanie silnej empatii kobiet w celu wywołania współczucia lub pobudzenia macierzyńskich instynktów za pomocą prawdziwej lub fałszywej historii o ich przeszłości i relacjach. Najczęściej dotyczy ona trudnego dzieciństwa psychopaty lub znęcających się rodziców. Brown i Leedom przywołują znaczące wyznanie jednej z kobiet dotyczące psychopaty. „Opowiedział mi o porzuceniu przez matkę, śmierci ojca, znęcaniu się nad nim w dzieciństwie i molestowaniu seksualnym. Płakałam nad małym chłopcem, którym był, pragnącym miłości i troski, których nie otrzymał, i tuliłam go. Był bardzo wrażliwy, jak dziecko – cichy i zraniony” (Brown i Leedom 57). To wyraźnie pokazuje, jaką moc ma sztuczka z empatią.

Przykład przytoczony w książce Brown i Leedom jest niezwykle podobny do reakcji Quinzel na historię Jokera o cyrku. Nie wiadomo, czy ta bolesna historia wydarzyła się naprawdę. Ostatecznie nie ma to znaczenia, ponieważ Joker potrzebuje jej wyłącznie jako narzędzia manipulacji. Batman zdaje sobie z tego sprawę i usiłuje pokazać to Harley. „Tę o znęcającym się ojcu czy o matce alkoholiczce? Oczywiście historia o zbiegłym sierocie też jest wzruszająca. Zaskarbił nią sobie wiele współczucia” (Dini 45).

 

Na późniejszym etapie związku, gdy psychopata nie jest już w stanie podtrzymywać swojego pozytywnego wizerunku, jego manipulacja staje się bardziej wyrafinowana, ale również brutalniejsza. Opiera się na ciągłych zmianach, które mają na celu zdezorientować partnerkę. Psychopata potrafi być w jednej chwili czuły i wrażliwy, w innej brutalny i agresywny. Joker często traktuje Harley bardzo ostro,  ale bywa też zaskakująco delikatny. W „Mad Love” regularnie krzywdzi Harley, ale w ostatniej scenie wystarczy róża i liścik, aby zapomniała o wszystkich bolesnych chwilach. Scena ta powtarza się zaskakująco często w innych komiksach, W „Batman – Harley Quinn” (Dini 43) Harley ściga Jokera, aby odpłacić mu za ból i cierpienie, ale jego krótkie „przepraszam” ożywia jej miłość do niego. W serii „Gotham City Sirens” w historii „Hell Hath No Fury” Harley włamuje się do Azylu Arkham, aby wreszcie rozwiązać swój problem i zabić Jokera, jednak po raz kolejny jego słowa („Witaj Harley. Tęskniłem.”) oraz uścisk sprawiają, że pamięta tylko o dobrych wspomnieniach i swojej namiętności do niego.

 

To nie przypadek, że Joker stosuje tak często tę samą sztuczkę – jest skuteczna. Kobiety znajdujące się w tego rodzaju związku naznaczonym przemocą pragną akceptacji, pomimo okrucieństwa; wierzą, że nie wszystko stracone, że psychopatyczny partner naprawdę je kocha. Szukają dowodów miłości i wszędzie widzą jej znaki. Wmawiają sobie, że ich cierpienie nie było na próżno, że wszystko ma sens, ponieważ te niewielkie oznaki wystarczają. Psychopatyczni mężczyźni zdają sobie z tego sprawę i potrafią utrzymywać kobietę w tym stanie przez lata. Właśnie dlatego tak trudno jest im go opuścić.

 

Zdarzało się wiele przypadków, gdy do Harley Quinn docierała prawda o jej związku z Jokerem, ale za każdym razem starała się przekonać, że rzeczywistość jest zupełnie inna. W innej historii z serii „Gotham City Sirens” Quinn uświadamia sobie, że jest jedynie żałosną, fanatyczną miłośniczką Jokera, ale szybko dodaje: „jeśli prawdziwy Pan J. znów się pokaże, kto wie, czy nie zmieni się na lepsze?” („The Last Gag”) W historii „Date Nite” uważa nawet, że gdy Joker usiłował ją zabić, stanowiło to dowód jego miłości. „Był przeze mnie taki zazdrosny, że zrobił wszystko, aby zwrócić moją uwagę. (…) / Mój Pączuszek mnie kocha. Naprawdę.”). („Date Nite”)

 

“Oczy na wygadaną pomocniczkę w rajtuzach”10

 

Brown i Leedom analizują jeszcze jedną ważną kwestię: czy osobowość kobiety wpływa na jej pragnienie związania się z psychopatą (22­–25). Tylko osoby o określonych cechach charakteru są skłonne do zawierania tego rodzaju relacji.

 

Zdaniem Brown i Leedom kluczową rolę pełni ekstrawertyzm, ich nastawienie do świata zewnętrznego (25). Ekstrawertycy są bardzo towarzyscy, przyjaźni, otwarci, energiczni i aktywni. Może to zaskakiwać, ponieważ powszechne jest przekonanie, że kobiety w relacji z psychopatą muszą być słabe, niepewne siebie i zależne, jednak w rzeczywistości jest całkowicie odwrotnie. Jak podkreśla Sandra L. Brown: ”Kobiety z którymi pracowałam są towarzyskie i pewne siebie! Większość z nich jest doskonale wykształcona lub dobrze sobie radzi w swoim zawodzie i każdy uznałby, że odniosły sukces” (22–23). Zwraca także uwagę, że większość z tych kobiet jest prawnikami, lekarzami, terapeutami, pracownikami socjalnymi, pielęgniarkami, nauczycielkami, prezesami spółek lub dyrektorami organizacji pozarządowych (22–23).

 

Jako psychoterapeutka Harleen Quinzel doskonale pasuje do tego wzoru. Nie ma wątpliwości, że ma bardzo ekstrawertyczną osobowość. Zanim spotkała Jokera, była pewna siebie, rezolutna i zaradna. Ponadto charakteryzuje się później niezwykłą energią i dążeniem do zabawy. Chociaż „Mad Love” sugeruje, że Harleen ukończyła studia uwodząc profesorów, inne komiksy pokazują, że posiada również znaczącą wiedzę w zakresie psychologii. Przykładowo, w historii „Hell Hath No Fury” (Calloway) wykorzystuje ją, aby pokonać strażników w Azylu Arkham, z kolei w „Girls Talk” dedukuje, dlaczego Batman prowadzi swoją krucjatę przeciwko przestępczości (Dini 10).

 

Cechą blisko związaną z ekstrawertycznością jest chaotyczność. „Jej wolny duch, który przyjmuje życie takim, jakie jest, akceptuje także brak porządku i rutyny w życiu psychopaty” (Brown i Leedom 25). To wyjaśnia dlaczego Harley Quinn nie zamierza tworzyć porządku z chaosu Jokera. Zamiast tego pogłębia go.

 

Inną typową cechą ekstrawertyczności jest skłonność do rywalizacji (Brown i Leedom 25). W „Mad Love”, pomimo jej ogromnego szacunku dla Jokera, Quinn usiłuje udowodnić, że dorównuje mu pod względem kreatywności, humoru i sprytu. Co więcej, przewyższa go, łapiąc Batmana w pułapkę i poprawiając plan Jokera polegający na zabiciu go za pomocą piranii, „Śmierć wśród setek uśmiechów”.

 

Połączenie wysokiej ekstrawertyczności i dążenia do zabawy skutkuje obniżonym unikaniem zranienia i brakiem lęku. To bardzo niebezpieczne cechy, ponieważ sprawiają, że kobiety te angażują się w ryzykowne zachowanie i relacje (Brown i Leedom 30). W przypadku Harley Quinn niski poziom lęku często skutkuje brakiem rozwagi i instynktu samozachowawczego.

 

Kolejną ważną cechą ekstrawertyków jest zaangażowanie w relację albo duże zainteresowanie kontaktami społecznymi. Ekstrawertycy czerpią przyjemność z tych kontaktów i wrażliwości na potrzeby innych. Psychopata może uczynić z zaangażowania w relację skuteczne narzędzie kontroli i manipulacji, wykorzystując wrażliwość i empatię kobiety. W „Mad Love” Joker wciąga Quinzel do swojej gry w udawanie chłopca skrzywdzonego przez ojca tyrana, wykazując podobieństwo między ojcem-prześladowcą a Batmanem-prześladowcą. Ponadto odtrąca ją i manipuluje, dając do zrozumienia, że nie ma o niej dobrej opinii, przez co skłania ją do udowodnienia, że potrafi być równie dowcipna i skuteczna co on.

 

Ekstrawertyczne kobiety wykazują także wysoką skłonność do współpracy. Charakteryzują się otwartością, empatią i altruizmem. Dzięki temu odnoszą sukcesy w zawodach  wymagających wielu interakcji i współpracy z innymi. Sprawia to również, że są bardzo podatne na manipulację. Często chętnie słuchają, wspierają i chronią psychopatycznych mężczyzn, chociaż ci przysparzają im cierpień. Kobiety zakochane w psychopatach charakteryzuje wysoki poziom lojalności i zaufania. Ignorują nawet najbardziej oczywiste fakty i wmawiają sobie, że ich partnerzy nie są tacy źli. Starają się pozostać wierne, nawet gdy są regularnie zdradzane.

 

Ostatnim ważnym czynnikiem jest samostanowienie, które objawia się odpowiedzialnością, realizacją celów i dotrzymywaniem obietnic. Psychopaci wykorzystują to do własnych celów, ponieważ często charakteryzuje ich niedojrzałość i nieodpowiedzialność, dlatego związek z samodzielną kobietą może doskonale zamaskować ich nieprzystosowanie społeczne. Brown i Leedom piszą nawet o byciu „rodzicem” dla psychopaty (Brown i Leedom 41). Kobieta zakochana w psychopacie zachowuje się często jak matka zbuntowanego nastolatka: kryje jego przewinienia, tłumaczy jego zachowanie przed innymi, kłamie w celu obrony jego dobrego imienia, gdy zaś wdaje się on w kłopoty, jest gotowa ratować go za wszelką cenę. Harley Quinn wykazuje to zachowanie w „Mad Love”. Gdy widzi Jokera pobitego przez Batmana, uważa, że jej obowiązkiem jest go uratować. Dlatego zakłada kostium i umożliwia mu ucieczkę z Azylu Arkham, rozpoczynając swoją karierę kryminalistki. W pierwszym numerze swojej solowej serii posuwa się jeszcze dalej. Nie tylko włamuje się do Azylu Arkham i uwalnia Jokera, ale przygotowuje swojemu ukochanemu specjalną kryjówkę z „piąchą na sprężynie”, „kwiatkiem w butonierce tryskającym kwasem” i kubańskimi cygarami (wszystko po to, aby Joker czuł się bardziej komfortowo) (Kesel 1–12).

 

„Twoja mała dziewczynka wreszcie wróciła do domu”11

 

W książce „Women Who Love Psychopaths” Liane J. Leedom przedstawia bardzo interesującą teorię, wyjaśniającą dlaczego kobiety, które kochają psychopatów posiadają ogromne pokłady ekstrawertyczności, odpowiedzialności i empatii. Jej zdaniem kluczowym czynnikiem są patologiczni (a zwłaszcza psychopatyczni) rodzice (Brown i Leedom 36). „Typowa dysfunkcyjna rodzina składa się ze starszej, empatycznej córki i psychopatycznego syna” (36). Chociaż chłopcy mogą również rozwinąć w sobie empatię, jest to spotykane częściej u dziewcząt, ponieważ empatia jest bardziej zgodna ze stereotypowo kobiecymi cechami. Kluczowym czynnikiem w rozwoju empatii albo psychopatii jest kontrolowanie impulsów. Panowanie nad nimi umożliwia kontrolowanie swoich emocji oraz ignorowanie własnych potrzeb. W tym przypadku córka szybko się uczy, że bezpieczniej jest zaspokajać (a nawet przewidywać) oczekiwania psychopatycznego rodzica, ponieważ zapobiega to gniewowi i karze. To przystosowanie  pomaga w rozwoju skłonności do współpracy, empatii i skupieniu się na potrzebach innych.

 

Ten interesujący koncept ma swoje zaskakujące potwierdzenie w przypadku Harley Quinn. Nie wiadomo niemal nic na temat jej rodziny, jednak historia pod tytułem „Holiday Story” w siódmym numerze serii „Gotham City Sirens” odkrywa pewne szczegóły. Jest to bożonarodzeniowy zeszyt, opisujący jak trzy główne bohaterki serii spędzają święta. Harley Quinn postanawia odwiedzić swój rodzinny dom na Brooklynie, w którym dawno nie była. Najpierw spotykamy matkę, która zatrzaskuje przed nią drzwi. Od samego początku matka Quinn odnosi się do córki z wyraźną wrogością. Rozmowa w kuchni zmienia się w kłótnię, a gdy Harley prosi o drugą szansę, jej matka krzyczy: „To właśnie bez przerwy robię, daję kolejne szanse ludziom, którzy nie potrafią się zachować – tobie, twojemu bratu, twojemu ojcu!” Następnie szybko się uspokaja i przeprasza.

 

Scena ta pokazuje, że matka Quinn kryje w sobie ogromne pokłady wściekłości i gniewu wobec pozostałych członków rodziny, a także znaczną niestabilność emocjonalną. Obie te cechy sugerują wysokie prawdopodobieństwo, że jest również ofiarą przemocy domowej, a jej doświadczenia pozostawiły w niej uczucia złości i bezsilności.

 

Następnie Harley rozmawia ze swoim bratem, Barrym. Siedzi on na kanapie, ogląda telewizję i gra na gitarze zabawce. Jego dzieci biegają po całym domu, ale nie zwraca na nie uwagi. W trakcie rozmowy wyznaje, że nie ma pracy ani pomysłu na życie, spłodził kilkoro dzieci z różnymi kobietami i zmarnował trzysta tysięcy dolarów, które Quinn mu wcześniej wysłała. Jest opryskliwy wobec Harley, ale w zupełnie inny sposób niż jego matka. Zwyczajnie nie przejmuje się jej uczuciami i kłóci się z nią dla własnej przyjemności.

 

Barry jest pasożytem żerującym na innych, to jego sposób życia. Jest kompletnie nieodpowiedzialny, nie dba o uczucia innych ani nawet o własne dzieci. Jego zachowanie i cechy charakteru są bardzo podobne do przypadków analizowanych przez Brown i Leedom. Barry to typowy nieagresywny psychopata.

 

Na końcu Harley spotyka się ze swoim ojcem w więzieniu. Z ich rozmowy czytelnik dowiaduje się, że odbywa wyrok za uwodzenie bogatych kobiet i wyłudzanie od nich pieniędzy. Obiecuje, że to się więcej nie powtórzy, że rozumie swoje błędy, chce się ustatkować i wynagrodzić swojej rodzinie wyrządzone im krzywdy. Sprawia nawet, że Quinn obiecuje dać mu trochę pieniędzy, skoro mówi poważnie. Dopiero później Harley zdaje sobie sprawę, że manipuluje nią, aby ją okraść.

 

To spotkanie wyraźnie wskazuje, że ojciec Quinn to typowy psychopata. Jest czarującym, manipulującym narcyzem, który żyje z oszukiwania kobiet. Potrafi kłamać bez mrugnięcia okiem, obiecywać wszystko i mówić to, co druga osoba chce usłyszeć. Jest gotów zrobić wszystko, nawet oszukać własną córkę, aby osiągnąć swój cel. Gdy pojawia się po raz pierwszy, jego twarz wykrzywia się w szerokim uśmiechu, niezwykle podobnym do Jokera, co nawiązuje do uczucia Harley wobec klauna.

 

Rodzina Harley przedstawiona w serii „Gotham City Sirens” doskonale pasuje do modelu Leedom: ojciec jest psychopatycznym manipulatorem, matka rozbitą ofiarą psychopaty, córka empatyczną ekstrawertyczką, zaś syn psychopatycznym pasożytem. Wynika z tego, że dzieciństwo Harley mogło stworzyć podatny grunt dla jej przyszłej fascynacji Jokerem. Żyjąc we wrogim środowisku musiała prawdopodobnie nauczyć się jak odczytywać i spełniać potrzeby jej ojca, przez co stała się ekstrawertyczna, wrażliwa i empatyczna. Nie mogła liczyć na wsparcie ze strony matki, dlatego rozwinęła w sobie zaradność, wigor, niezależność i odpowiedzialność. Postanowiła nawet zostać psychoterapeutką, aby móc w pełni zrozumieć jej bolesne doświadczenia z dzieciństwa. Wszystkie te cechy pchnęły ją w ramiona Jokera, jeszcze większego psychopaty i manipulatora niż członkowie jej rodziny.

 

W ciągu ostatnich kilku lat postać Harley Quinn przeszła znaczącą metamorfozę. Przestała być hybristofilką, zaślepioną i podległą Jokerowi. Stała się bardziej niezależna, swobodna i seksowna. Wydawnictwo DC Comics postanowiło nawet zmienić jej genezę, aby pokazać bardziej wewnętrzne przyczyny przemiany Harleene Quinzel w Harley Quinn i zmarginalizowali role Jokera w tym procesie (Kindt 19–24). Wcześniejsze wersje postaci Quinn były być może uboższe pod względem psychologicznym i mniej interesujące. Mimo to omówiona w tym eseju wersja Harley stanowi interesujący przykład zjawiska hybristofilii i umożliwia czytelnikowi zrozumienie, dlaczego ktokolwiek mógłby pokochać takiego potwora jak Joker.

 

Autorem artykułu jest Michał Siromski. Więcej o nim dowiecie się tutaj. Niczym prawdziwy superbohater prowadzi podwójne życie: za dnia pracuje jako psycholog pomagając osobom społecznie wykluczonym, zaś w nocy przeobraża się w badacza komiksu. Ma na swoim koncie publikacje w „AQQ”, „Zeszytach Komiksowych”, „Ziniolu” i „Antologiach referatów Sympozjów Komiksologiczych” oraz „Gotham w Deszczu”. Od 2004 roku członek redakcji Magazynu KZ. Miłośnik dobrych komiksów, dobrych filmów, dobrej muzyki, dobrych gier oraz niedobrych kotów.

Tłumaczenie i korekta: Jakub Michalik.

Powyższe tekst jest polską wersją rozdziału z książki „The Ascendance of Harley Quinn. Essays on DC’s Enigmatic Villain” pod redakcją Shelley E. Barbry oraz Joy M. Perrin. Książka została opublikowana w styczniu 2017 roku przez amerykańskie wydawnictwo McFarland.

 

The Ascendance of Harley Quinn. Essays on DC’s Enigmatic Villain

Wydawca: McFarland

Redakcja: Shelley M. Barbra, Joy M. Perrin

Autorzy: Emilee Owens, Cia Jackson, Gregory Bray, K. Scarlett Harrington, Jennifer A. Guthrie, Michał Siromski, Willmaria C. Miranda, Alex Liddell, Aidan Diamond, Derek Moreland, Justin Wigard, Ian Barba, Erica McCrystal, Michelle Vyoleta Romero Gallardo, Nelson Arteaga Botello, Megan Sinclair, Fernando Gabriel Pagnoni Berns, Leonardo Acosta Lando, Joy M. Perrin

Oprawa: miękka

Liczba stron: 239

pISBN: 978-1-4766-6523-8
eISBN:
978-1-4766-2999-5

Data wydania: 2017

Język: angielski

Cena: Paperback – $19.99, Kindle Edition – $11.06.

 

UWAGI

  1. Przykładowo, historia Victorii w artykule: Robinson, Julian. „Swedish woman reveals she is in love with ‚dearest’ Anders Breivik and has written more than 150 letters to the mass murderer who she ‚wouldn’t want to be without’.” Internet. 20 sierpnia 2015
  2. Wszystkie wewnętrzne tytuły to kwestie Harley Quinn. Dini, Paul i Bruce Timm (scen.). Timm, Bruce (rys., tusz). „Mad Love”. „The Batman Adventures: Mad Love”. #1 (luty 1994), DC Comics.
  3. Cytat za: Dini, Paul (scen.). Guichet, Yvel (rys.). Sowd, Aaron (tusz). „Batman: Harley Quinn”. DC Comics, 1999. Str. 44.
  4. Więcej na temat związku Jokera i Harley Quinn jako walki płci o władzę w: Taylor, Tosha. „Kiss with a Fist. The Gendered Power Struggle of the Joker and Harley Quinn”. „The Joker. A Serious Study of the Clown Prince of Crime”. Peaslee, Robert Moses i Weiner Robert G. (red.). University Press of Mississippi, 2015. 82–93. Druk.
  5. Wewnętrzny monolog Jokera w: DeMatteis John Marc (scen.), Joe Staton (rys.), Steve Mitchell (tusz). „Going Sane, Part One: In to the Rushing River”. „Batman: Legends of the Dark Knight” #65 (listopad 1994). DC Comics. Str. 24.
  6. Cytat za: Dini, Timm. „Mad Love”. Str. 34.
  7. Warto dodać, że niedługo potem komiks ten został zekranizowany jako jeden z odcinków serialu.
  8. Cytat za: Dini, Timm. „Mad Love”. Str. 64.
  9. Wszystkie cytaty pochodzą z autentycznych świadectw kobiet. Brown i Leedom. „Women Who Love Psychopaths”. 59.
  10. Cytat za: Kelly, Joseph (scen.). Lopez, Jose Angel Cano (rys.). Alquiza, Marlo (tusz). „A Clown Comes to Metropolis”. „Action Comics” #765 (maj 2000). DC Comics. Str. 5.
  11. Cytat za: Dini, Paul (scen.). Lopez, David (rys.). Lopez, Alvaro (tusz). „Holiday Story”. „Gotham City Sirens” #7 (grudzień 2009). DC Comics. Str. 12.

 

BIBLIOGRAFIA

„Anders Behring Breivik: the Indictment”. „The Guardian”. Internet. 16 kwietnia 2012.

Boucher, Ian (red.). „Human and Paragons: Essays on Super-Hero Justice”. Sequart Organization, 2016. Str. 114–132. Druk.

Brown, Sandra L. i Liane J. Leedom. „Women Who Love Psychopaths. Inside the Relationships of Inevitable Harm”. Health and Well-Being Publications, 2008. PDF.

Brubaker, Ed (scen.). Mahnke, Doug (rys., tusz). „Batman: The Man Who Laughs”. DC Comics, 2005.

Calloway, Peter (scen.). Guinaldo, Andres i Ramon Bachs (rys.). Bachs, Ramon i Lorenzo Ruggiero (tusz). „Hell Hath No fury”. „Gotham City Sirens”. Tom 1. #20–21 (luty–marzec 2011), Warner Brothers. DC Comics.

Crime Feed: pracownicy. „Serial Killer Groupies: When Murderers Have Fans”. CrimeFeed. Internet. 5 czerwca 2015.

Czerwiński, Arkadiusz i Gradoń, Kacper. „Seryjni mordercy”. Muza, 2001. Str. 371. Druk.

Dini, Paul (scen.). „Batman: Harley Quinn”. Warner Brothers. DC Comics, 1999.

Dini, Paul (scen.). „Date Nite”. „Gotham City Sirens”. Tom 1. #4 (wrzesień 2009). Warner Brothers. DC Comics.

Dini, Paul (scen.). „Girls Talk”. „Gotham City Sirens”. Tom 1. #2 (wrzesień 2009). Warner Brothers. DC Comics.

Dini, Paul (scen.). „Holiday Story”. „Gotham City Sirens”. Tom 1. #7 (grudzień 2009). Warner Brothers. DC Comics.

Dini, Paul (scen.). „The Last Gag”. „Gotham City Sirens”. Tom 1. #6 (listopad 2009). Warner Brothers. DC Comics.

Dini, Paul (scen.). Bruce Timm (scen.). Timm, Bruce i Glen Murakami (rys.). Timm, Bruce (tusz). „Mad Love”. „The Batman Adventures” (luty 1994). Warner Brothers, DC Comics.

Dutton, Kevin. „The Wisdom of Psychopaths: What Saints, Spies, and Serial Killers Can Teach Us About Success”. Farrar, Straus and Giroux, 2013. Druk.

Englehart, Steve (scen.). Rogers, Marshall Rogers (rys.). Austin, Terry (tusz). „The Laughing Fish!”. „Detective Comics” #475 (luty 1978). Warner Brothers, DC Comics.

Kelly, Joseph (scen.). Lopez, Jose Angel Cano (rys.). Alquiza, Marlo (tusz). „A Clown Comes to Metropolis”. „Action Comics” #765 (maj 2000). DC Comics. str. 5.

Kesel Karl (scen.), Dodson, Terry (rys.). Dodson, Rachel (tusz). „An Harley Quinn Romance”. „Harley Quinn”. Tom 1. #1 (grudzień 2000). Warner Brothers, DC Comics. Druk.

Kindt, Matt (scen.). Googe, Neil (rys.). „Harley Lives”. „Detective Comics” #23.2 (2013). Red. Will Moss, Warner Brothers: DC Comics.

Morrison, Grant (scen.). Van Fleet, John (rys.). „The Clown at Midnight”. „Batman” #663 (kwiecień 2007), Warner Brothers. DC Comics.

Morrison, James. „DSM-5 Made Easy: The Clinician’s Guide to Diagnosis”. Guilford Press, 2014. Str. 648. Druk.

Parker, RJ. „Serial Killer Groupies”. RJ Parker Publishing Inc., 2014. Kindle.

Pospiszyl, Kazimierz. „Psychopatia”. ZAK Wydawnictwo Akademickie, 2000. Str. 19–32. Druk.

Ramsland, Katherine. „Women Who Love Serial Killers”. „Psychology Today”. Internet. 20 kwietnia 2012.

Seltzer, Leon F. „Why Do Women Fall for Serial Killers?” „Psychology Today”. Internet. 24 kwietnia 2012.

[Suma głosów: 10, Średnia: 5]

Leave a Comment

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *