1 Warszawska Drużyna Harcerska im. Romualda Traugutta Czarna Jedynka
| Organizacja harcerska | |
|---|---|
| Rodzaj jednostki | |
| Jednostka nadrzędna |
Okręg Mazowiecki ZHR (stan w 2022 roku)[1] |
| Jednostki podległe |
1 Warszawska Drużyna Harcerzy, 1 Warszawska Drużyna Wędrowników „Czarni Bracia”, 1 Warszawska Drużyna Harcerek „Achaja”, Samodzielny Zastęp „Bastion” (stan w 2013 roku)[2][3] |
| Rok powstania pierwszych drużyn |
1911 |
| Komendant (przewodniczący) |
phm. Maciej Górski HR (2013 rok)[4] |
| Adres siedziby |
ul. Wiktorska 30/32, 02-587 Warszawa (lokalizacja w drugiej połowie XX wieku, w siedzibie VI Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Reytana)[5] |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°12′00,5″N 21°00′53,8″E/52,200139 21,014944
| |
| Strona internetowa | |
.jpg)
1 Warszawska Drużyna Harcerska im. Romualda Traugutta „Czarna Jedynka” (później Szczep 1 Warszawskich Drużyn Harcerskich i Zuchowych „Czarna Jedynka” im. Romualda Traugutta[1]) – jedna z najstarszych polskich drużyn harcerskich założona w 1911, od 1919 w Gimnazjum, a potem VI Liceum Ogólnokształcącym im. Tadeusza Reytana w Warszawie[6]. Od 1918 jedna z drużyn Związku Harcerstwa Polskiego[7], od 1989 w strukturach Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej[6]. W końcu lat 60. XX wieku przekształcona w szczep złożony z kilku drużyn, od 1967 również żeńskich[6].
W 1981 roku szczep wszedł w skład Unii Najstarszych Drużyn Harcerskich Rzeczypospolitej[5].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Okres 1911–1920[edytuj | edytuj kod]
Na przełomie 1910 i 1911 roku Stefan Pomarański założył w Gimnazjum Mariana Rychłowskiego w Warszawie[a] konspiracyjną drużynę skautową, na której patrona wybrano Romualda Traugutta[8]. Na znak żałoby po straceniu dyktatora powstania styczniowego harcerze 1 WDH nosili czarne chusty, stąd znani byli w Warszawie jako „Czarna Jedynka”[6]. W latach 1911–1917 członkami drużyny byli m.in. Alojzy Pawełek[7], Zygmunt Pomarański[9], Wojciech Stpiczyński[10], Ignacy Wądołkowski[11], Aleksander Hauke-Nowak, Stanisław Sienkiewicz, Stanisław Gliński, Maksymilian Łebkowski[12] i Henryk Niezabitowski[13]. W 1913 roku kilku członków uczestniczyło w zlocie skautów w Birmingham[14]. Część ówczesnych skautów „Czarnej Jedynki” walczyła później w Legionach Polskich i Legii Akademickiej, wstąpiła do Wojska Polskiego[7][14].
W 1916 roku drużyna liczyła 6 plutonów, w 1917 roku 3 plutony po 3–4 zastępy w każdym, w styczniu 1918 jeden pluton, jesienią 1918 roku początkowo 5 plutonów, następnie 3 plutony (125 osób)[12]. W listopadzie 1918 roku, w okresie odzyskania przez Polskę niepodległości, harcerze 1 WDH patrolowali z bronią w ręku wyznaczoną im warszawską dzielnicę Powiśle[12][b]. Wakacje 1920 roku drużyna spędziła na obozie pod Łomżą, lecz w połowie lipca „rozleciała się”, ponieważ wszyscy harcerze wstąpili do wojska, by walczyć z bolszewikami w wojnie polsko-bolszewickiej[15].
Okres 1920–1939[edytuj | edytuj kod]
W następnych latach działalność drużyny była coraz lepiej zorganizowana i 1 WDH wysunęła się na czołowe miejsce w Warszawskiej Chorągwi ZHP[12]. W czasie wakacji 1927 roku założyła stały 40-dniowy obóz pod namiotami i szałasami w Morgownikach nad Narwią koło Nowogrodu[12]. W czasie obozu uporządkowano zaniedbane mogiły bratnie studentów ochotników poległych w walkach z bolszewikami, a następnie uroczyście złożono hołd bohaterom[12]. W 1927 roku powstała „Gromada Rekinów” jako zastęp starszoharcerski, a w 1928 roku Zrzeszenie Starszoharcerskie „Czarne Żubry”[12].
Rozkazem Komendy Chorągwi Warszawskiej ZHP z dnia 16 lutego 1929 drużyna otrzymała nazwę „Czarnej Jedynki” i od tej chwili jej oficjalna nazwa brzmiała: Pierwsza Warszawska Drużyna Harcerska im. Romualda Traugutta „Czarna Jedynka”[7]. W okresie dwudziestolecia międzywojennego członkami drużyny byli m.in. Czesław Foryś[16], Tadeusz Koszarowski[17], Julian Łukaszewicz[12], Tadeusz Ptaszycki[18] i Jan Rolewicz[19].
Okres od 1939 do współczesności[edytuj | edytuj kod]
Lata 1939–1968[edytuj | edytuj kod]
- 1939–1945 – w czasie okupacji niemieckiej uczniowie konspiracyjnego Gimnazjum im. Tadeusza Reytana (dawnego Gimnazjum Mariana Rychłowskiego) utworzyli tajną drużynę harcerską „Czarna Jedynka”, walczyli w Szarych Szeregach i batalionie „Zośka”[7]. W konspiracji zbrojnej działali m.in. Andrzej Błędowski[20], Juliusz Bogdan Deczkowski[7], Jerzy Horczak[21], Tytus Karlikowski, Zbigniew Rosner i Mirosław Szymanik[7].
- 1945 – wznowienie jawnej pracy przez drużynę[22].
- 1949 – rozwiązanie drużyny przez harcerzy, ponieważ groziło jej wcielenie do Organizacji Harcerskiej Związku Młodzieży Polskiej[22].
- 1957 – 27 lutego 1957 roku reaktywowano 1 Warszawską Drużynę Harcerzy im. Romualda Traugutta[22]. Pierwszym drużynowym został nauczyciel geografii w Liceum im. Tadeusza Reytana Stanisław Zawadzki „Zorro”[22] (właściwie Stanisław Rogala-Zawadzki, 1926–1987, dawny żołnierz Wojskowego Korpusu Służby Bezpieczeństwa i batalionu KB „Sokół”, odznaczony Krzyżem Walecznych)[23][24]. Jego przybocznymi byli Janusz Ankudowicz i Andrzej Janowski[15]. Tak było przez pierwsze pół roku, a później powstały dwie drużyny[22].
- 1962 – według relacji Marka Barańskiego: „Rok po mojej maturze (1961) doszliśmy do wniosku, że zmienia się tak sytuacja w harcerstwie, że prowadzenie drużyny jest niemożliwe. Zmieniał się system, wprowadzano te metody Kuronia, walterowskie i nam się to tak nie podobało, że rozwiązaliśmy drużynę. A po roku doszedłem do wniosku, że można prowadzić drużynę. Z Jerzym Kijowskim odtworzyliśmy drużynę. Na początku prowadziłem drużynę z Kijowskim, a potem sam (...) Wewnątrz drużyny czuliśmy się tak, jakby nie było komunizmu, po prostu”[22]. Około 1962 drużyna uczestniczyła w akcji Warmia i Mazury, według Ładysława Nekandy-Trepki: „Uczestniczyliśmy w akcji Warmia i Mazury, to była inicjatywa starszoharcerskiej drużyny akademickiej. Chodziło o odbudowywanie strat, które poniosła Polska na skutek działania komunistów i SB, chodziło o przekonywanie autochtonów do polskości. Jeździliśmy tam, by pomagać w pracach polowych, ja sam jednego roku prowadziłem we wsi przedszkole, organizowaliśmy ogniska, chodziliśmy czwórkami do kościoła”[22].
- 1968 – wyremontowano pełnomorski jacht „Zjawa”, po czym odbył się rejs po Adriatyku[22].
Pod koniec lat 60. drużyną kierowała grupa instruktorów: Marek Barański, Janusz Kijowski, Wojciech Onyszkiewicz (przyszły członek KOR-u), Piotr Naimski (przyszły członek KOR-u) i Antoni Macierewicz (przyszły członek KOR-u), którzy działalność harcerską łączyli z działalnością skierowaną przeciwko PZPR i uzależnieniu PRL od ZSRR[25].
Lata 1968–1976. „Gromada Włóczęgów”[edytuj | edytuj kod]
W 1968 roku wymyślono nową koncepcję pracy, której autorami byli Janusz Kijowski, Antoni Macierewicz i Wojciech Onyszkiewicz, i stworzono tak zwaną „Gromadę Włóczęgów”[22] (według Wojciecha Fałkowskiego współzałożycielem „Gromady” był także Andrzej Celiński)[26]. „Gromada Włóczęgów” miała spełniać trzy funkcje: kręgu starszoharcerskiego przygotowującego instruktorów dla drużyny i wypracowującego koncepcje jej działania, klubu dyskusyjnego, środowiska skupiającego młodzież opuszczającą drużynę[22]. „Gromada Włóczęgów” była wzorowana na podobnych kręgach harcerskich, m.in. działającym przed wojną w 13 Wileńskiej Drużynie Harcerskiej[27].
Spotkania „Gromady” rozpoczęły się w 1969 roku[22]. Każdy członek „Gromady” mógł wprowadzić jeszcze jedną osobę, zapraszano też niektórych nauczycieli[22]. Aktywnymi członkami „Gromady” byli w tym okresie Jerzy („Kij”) Kijowski (fizyk, starszy brat Janusza), Andrzej Celiński, Michał Kulesza („Kuszelas”), prawnik, autor projektu reformy samorządowej, Piotr Naimski, biochemik, Wojciech Onyszkiewicz, historyk[22]. Rolę moderującą odgrywał przez cały czas istnienia „Gromady” Andrzej Janowski[22]. Tematyka spotkań obejmowała problemy społeczne i polityczne nurtujące młodzież i młodą inteligencję w końcu lat 60. oraz różne zagadnienia z dziedziny socjologii, psychologii czy literatury[22].
W swoim najlepszym okresie „Gromada” liczyła ok. 150 osób i była jedynym z nielicznych w owym czasie miejsc swobodnej wymiany myśli[22]. Najaktywniejsi członkowie z lat 1969–1976 to Marek Barański (historyk), Ludwik Dorn (socjolog), Urszula Doroszewska (socjolog, od 2008 ambasador RP w Gruzji), Wojciech Fałkowski (historyk, w latach 1975–1977 nauczyciel u Reytana, szkolny opiekun harcerstwa[26]), Dariusz Kupiecki (informatyk, redaktor „Robotnika”), Krzysztof Łączyński (filolog)[22]. Tematy niektórych spotkań: Co robić nad Wisłą? (Jan Strzelecki), System oświaty w Polsce i jego nowa reforma (Anna Radziwiłł i Ireneusz Gugulski), Inteligencja między nijakością a pragmatyzmem (Tadeusz Mazowiecki), Współczesny neokonserwatyzm (Marcin Król), Formy aktywności młodzieży (Aleksander Kamiński), ale też Młoda poezja: jej charakter, kierunki rozwoju, aspiracje, przedstawiciele (Zbigniew Jaskuła), Psychoterapia i jej znaczenie społeczne (Jacek Jakubowski), Ruch walterowski w ZHP (Seweryn Blumsztajn)[22]. Jedną z pierwszych akcji „Gromady” było oddawanie krwi dla robotników Wybrzeża po wydarzeniach Grudnia 1970[25]. Według wspomnień Marka Barańskiego i Janusza Kijowskiego na przełomie lat 60. i 70. XX wieku „parasol ochronny” nad działalnością „Czarnej Jedynki” roztaczał Stanisław Wojciechowski, dyrektor Liceum im. Tadeusza Reytana w latach 1953–1974, były oficer AK[22].
Działalność „Gromady Włóczęgów” została zawieszona przez władze w grudniu 1971 roku, gdy na spotkanie w Zalesiu Dolnym koło Warszawy wkroczyła Służba Bezpieczeństwa[26], jednak reaktywowano ją w 1972 roku[6]. W tym okresie szczep „Czarna Jedynka” składał się z trzech drużyn męskich i trzech drużyn żeńskich, w każdej po około 22–25 harcerzy, łącznie prawie 150 osób[26]. Od 1975 roku „Gromada Włóczęgów” działała jako klub dyskusyjny[28], a jej spotkania były organizowane przez Wojciecha Onyszkiewicza i Wojciecha Fałkowskiego[26].
Po stłumieniu protestów robotników w Czerwcu 1976 środowisko „Czarnej Jedynki” podjęło akcję pomocy dla rodzin aresztowanych[22]. Byli harcerze „Czarnej Jedynki” dążyli do zinstytucjonalizowania pomocy niesionej prześladowanym[22]. 11 września 1976 roku Macierewicz, Naimski i Onyszkiewicz opracowali wstępną wersję dokumentu powołującego Komitet Obrony Robotników[25]. W latach 1972–1976 komendantką kręgu instruktorskiego „Gromada Włóczęgów” była Halina Wiśniewska; w 1976 roku „Gromada Włóczęgów” została rozwiązana za zaangażowanie instruktorów w pomoc osobom prześladowanym za protesty robotnicze[29]. Nastąpiło to po wkroczeniu Służby Bezpieczeństwa w grudniu 1976 roku na spotkanie dyskusyjne na temat reformy oświaty odbywające się na warszawskim Żoliborzu[26]. Było to ostatnie spotkanie „Gromady”[26][c].
Okres po 1976[edytuj | edytuj kod]
Po 1976 roku w „Czarnej Jedynce” działali m.in. Adam Bajerski, Michał Cichy, Jerzy Haszczyński, Piotr Marciniak, Paweł Milcarek, Maciej Radziwiłł i Tomasz Sianecki[6]. W 1989 roku, w okresie transformacji systemowej w Polsce, szczep wystąpił ze Związku Harcerstwa Polskiego[6] i wszedł w skład struktur Okręgu Mazowieckiego Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej[1]. Na początku XXI wieku działał w warszawskich dzielnicach Wilanów[30] i Ursynów[3]. W 2008 roku w Wilanowie powstała 1 Warszawska Drużyna Harcerzy[30], a w 2012 roku 1 Warszawska Drużyna Harcerek[31]. Członkami 1 Warszawskiej Drużyny Harcerzy mogli zostać chłopcy od IV klasy szkoły podstawowej do II klasy gimnazjum[30].
W 2011 roku jedna z drużyn szczepu, 1 Warszawska Drużyna Wędrowników „Czarni Bracia”, utworzona w 2010 roku[2], działała przy VI Liceum Ogólnokształcącym im. Tadeusza Reytana w dzielnicy Mokotów[6]. W 2011 roku w Warszawie odbyły się uroczystości z okazji stulecia istnienia „Czarnej Jedynki”[6]. W 2013 roku 1 Warszawska Drużyna Harcerzy liczyła ponad 20 harcerzy, skupionych w czterech zastępach[30]. W tym samym roku zajęła IV miejsce w Turnieju Drużyn Puszczańskich o tytuł najlepszej drużyny w Polsce[32]. W 2016 roku szczep uczestniczył w obozie wędrownym z Gołdapi do Wilna[33]. W 2023 roku został odnotowany na liście drużyn należących do Unii Najstarszych Drużyn Harcerskich Rzeczypospolitej jako nieistniejący[5].
Wspomnienia o „Czarnej Jedynce”[edytuj | edytuj kod]
Materiały wspomnieniowe o „Czarnej Jedynce” są przechowywane w zbiorach Muzeum Harcerstwa w Warszawie („Zespół wspomnień i historii lokalnych”, sygn. MHAR/ZHL/389)[34]. „Czarna Jedynka” stała się również tematem książek o charakterze wspomnieniowym:
- Andrzej Janowski, Harcerstwo wpisane w życiorys, Niezależne Wydawnictwo Harcerskie, Warszawa 2015, ISBN 978-83-940568-3-4
- Justyna Błażejowska, Harcerską drogą do niepodległości. Od „Czarnej Jedynki” do Komitetu Obrony Robotników. Nieznana historia KOR-u i KSS „KOR” (zbiór wspomnień), Wydawnictwo Arcana, Kraków 2016, ISBN 978-83-65350-12-1
- Marek Barański, Wspomnienia 1943–1989, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2020, ISBN 978-83-8196-136-3
Niektórzy komendanci „Czarnej Jedynki”[edytuj | edytuj kod]
- Stefan Pomarański – założyciel i komendant drużyny od przełomu 1910 i 1911[8] do wiosny 1913[12]
- Alojzy Pawełek – zastępowy (1911), plutonowy (1912), drużynowy[35]
- Stanisław Gliński – komendant w 1915[12]
- Henryk Niezabitowski – komendant w 1916[13]
- Czesław Foryś – komendant w latach 1923–1925[12]
- Tadeusz Ptaszycki – komendant w latach 1927–1929 i 1931–1933[18]
- Jerzy Kijowski – komendant w latach 1963–1968[36][27]
- Michał Kulesza – komendant na przełomie lat 60. i 70. XX wieku[27]
- Janusz Kijowski – komendant na przełomie lat 60. i 70. XX wieku[37]
- Jacek Kossut – komendant na początku lat 70. XX wieku[27]
- Wojciech Onyszkiewicz – komendant w latach 1972–1973[28]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ W latach 1905–1919 było to prywatne Gimnazjum Mariana Rychłowskiego, a od 30 czerwca 1919 roku Państwowe Gimnazjum im. Tadeusza Rejtana.
- ↑ W latach 1910–1919 Gimnazjum Mariana Rychłowskiego mieściło się w budynku przy ul. Smolnej Dolnej nr 3, stanowiącej ówczesną granicę między Powiślem a Śródmieściem Warszawy. W latach 1863–1864 w jednym z mieszkań w tym domu ukrywał się przed policją carską Romuald Traugutt i został w nim aresztowany. Zob. Jan Świątecki. Szkoła Mariana Rychłowskiego 1905–1919. „Stolica. Warszawski Tygodnik Ilustrowany”. R. XXXIX, Nr 39 (1905), s. 11, 23, 23 września 1984. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Prasowe „RSW Prasa-Książka-Ruch”. ISSN 0039-1689. [dostęp 2024-04-26].
- ↑ Po tym wydarzeniu komendant hufca wydał rozkaz usunięcia ze Związku Harcerstwa Polskiego członków „Gromady”: podharcmistrza Marka Barańskiego, podharcmistrza Piotra Naimskiego i przewodnika Wojciecha Onyszkiewicza. Zob. Jacek Żakowski. Z powodu zmian organizacyjnych.... „Tygodnik Solidarność”. Nr 5, s. 12, 1 maja 1981. Warszawa: Krajowa Komisja Porozumiewawcza NSZZ „Solidarność”. ISSN 0208-8045. [dostęp 2024-04-28].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Okręg Mazowiecki Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej. Szczepy. mazowsze.zhr.pl. [dostęp 2022-07-03].
- ↑ a b Szczep 1 WDH „Czarna Jedynka”. Lista drużynowych. czarnajedynka.pl. [dostęp 2022-07-02].
- ↑ a b Szczep 1 WDH „Czarna Jedynka”. Harcerze – Ursynów. czarnajedynka.pl. [dostęp 2022-07-04].
- ↑ Szczep 1 WDH „ Czarna Jedynka”. Komenda. czarnajedynka.pl. [dostęp 2022-07-02].
- ↑ a b c Marek Gajdziński: Unia Najstarszych Drużyn Harcerskich Rzeczypospolitej. Lista Drużyn UNDHR. 16wdh.pl, 18 stycznia 2023. [dostęp 2024-04-25].
- ↑ a b c d e f g h i Marcin Gugulski: „Czarna Jedynka”, 1 Warszawska Drużyny Harcerzy im. Romualda Traugutta, dziś obchodzi stulecie swego istnienia. wpolityce.pl, 9 października 2011. [dostęp 2024-04-26].
- ↑ a b c d e f g Jan Świątecki: Gimnazjum i Liceum im. T. Rejtana (ciąg dalszy). Gimnazjum i Liceum im. T. Rejtana w latach 1937–1945. „Poszukiwania. Biuletyn Informacyjny”, Nr 9, wyd. Ośrodek Wspierania Rozwoju Zawodowego Nauczycieli, Kuratorium Oświaty, Warszawa, 1993. [dostęp 2024-04-15].
- ↑ a b Stefan Pomarański, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny, t. XXVII, Instytut Historii PAN/Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, 1982–1983 [dostęp 2024-04-15].
- ↑ Zygmunt Pomarański, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny, t. XXVII, Instytut Historii PAN/Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, 1982–1983 [dostęp 2024-04-15].
- ↑ Jacek Pietrzak, Wojciech Wacław Stpiczyński, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny, t. XLIV, Instytut Historii PAN/Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny, 2006–2007 [dostęp 2024-04-15].
- ↑ Marian Miszczuk: Wądołkowski Ignacy Benedykt. W: Harcerski słownik biograficzny. Janusz Wojtycza (red.). T. 3. Warszawa: Muzeum Harcerstwa, Marron Edition, 2012, s. 224. ISBN 978-83-932229-2-6. [dostęp 2024-04-23].
- ↑ a b c d e f g h i j k Mieczysław Hahn: Historia 1 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej im. Romualda Traugutta „Czarnej Jedynki” 1911–1938, s. 2–3, 6–9 [maszynopis z 4.02.1975]. archiwumharcerskie.pl. [dostęp 2024-04-19].
- ↑ a b Ryszard Wryk: Olimpijczycy Drugiej Rzeczypospolitej. Poznań: Nauka i Innowacje, 2015, s. 445–448. ISBN 978-83-64864-22-3.
- ↑ a b
Jan Świątecki. Szkoła Mariana Rychłowskiego 1905–1919. „Stolica. Warszawski Tygodnik Ilustrowany”. R. XXXIX, Nr 39 (1905), s. 11, 23, 23 września 1984. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Prasowe „RSW Prasa-Książka-Ruch”. ISSN 0039-1689. [dostęp 2024-04-26].
- ↑ a b Anna Szczykutowicz: Historia działaczy KOR-u to też „Czarna Jedynka”. histmag.org, 23 września 2017. [dostęp 2022-07-03].
- ↑ Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 76. [dostęp 2024-04-15].
- ↑ Maria Ciesielska. W hołdzie Profesorowi Tadeuszowi Koszarowskiemu w stulecie Jego urodzin. „Nowa Medycyna”. 3/2015, s. 98–103, 2015. Warszawa: Wydawnictwo Medyczne Borgis. ISSN 1731-2485. [dostęp 2024-04-29].
- ↑ a b Tadeusz Ptaszycki. archimemory.pl. [dostęp 2024-04-15].
- ↑ Jan Rolewicz (1921–1982). „Urania”. 3/1986, s. 89, 1986. Warszawa: Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii. ISSN 0042-0794. [dostęp 2024-05-15].
- ↑ Szare Szeregi na Ochocie. Wojciech Marcinkiewicz (oprac.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, 2005, s. 96. ISBN 83-88766-97-X.
- ↑ Związek Harcerstwa Polskiego w konspiracji: Ul „Wisła”. Warszawska Chorągiew Szarych Szeregów X. 1939 r. – VII. 1944 r. (organizacja). Marian Ł. Michałowski (oprac.). Warszawa: Stowarzyszenie SS, 1998, s. 69. ISBN 83-908199-8-8.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Ewa Modrzejewska: „Czarna Jedynka i Gromada”, w: „Reytan 1953–1989. Szkoła niepokornych”. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii i Socjologii, Instytut Socjologii [praca magisterska napisana pod kierunkiem dr. Jakuba Karpińskiego], 2002, s. 21, 43–46, 48–49, 51–52. [dostęp 2022-07-02].
- ↑ Ładysław Saar: Klepsydry prasowe zmarłych nauczycieli, uczniów i pracowników administracji VI LO im. Tadeusza Reytana w Warszawie (nekrologi Stanisława Rogali-Zawadzkiego z 1987 roku, poz. 17). wne.uw.edu.pl. [dostęp 2022-06-04].
- ↑ Stanisław Rogala-Zawadzki. 1944.pl. [dostęp 2022-06-04].
- ↑ a b c Grzegorz Waligóra. KOR – geneza. „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”. Nr 5–6 (76–77), s. 18, 23, 2007. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. ISSN 1641-9561. [dostęp 2024-04-27].
- ↑ a b c d e f g Wojciech Fałkowski. „Czarna Jedynka”. Niezależna drużyna harcerska w PRL. „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”. Nr 8–9 (67–68), sierpień–wrzesień 2006, s. 121–126, 2006. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. ISSN 1641-9561. [dostęp 2024-04-28].
- ↑ a b c d Niezapomniana „Czarna Jedynka”. Rozmowa z prof. Jerzym Kijowskim. studioopinii.pl. [dostęp 2024-04-16].
- ↑ a b Wojciech Onyszkiewicz. Nota biograficzna w Encyklopedii Solidarności. [dostęp 2024-04-25].
- ↑ Hanna Kocerka: Wiśniewska ze Skarżyńskich Halina Maria. W: Harcerski słownik biograficzny. Janusz Wojtycza (red.). T. 4. Warszawa: Muzeum Harcerstwa, Muzeum Historii Polski, Wydawnictwo Marron, 2016, s. 243. ISBN 978-83-932229-8-8. [dostęp 2024-04-19].
- ↑ a b c d Szczep 1 WDH „Czarna Jedynka”. Harcerze – Wilanów. czarnajedynka.pl. [dostęp 2022-07-05].
- ↑ Harcerki – Wilanów. czarnajedynka.pl. [dostęp 2024-04-27].
- ↑ Czarna Jedynka IV w Polsce. czarnajedynka.pl, 2 października 2013. [dostęp 2024-04-27].
- ↑ Aktualności. czarnajedynka.pl, 25 lipca 2016. [dostęp 2024-04-26].
- ↑ Muzeum Harcerstwa. Inwentarz zbioru „Zespół wspomnień i historii lokalnych”, s. 107. muzeumharcerstwa.pl, 30 października 2016. [dostęp 2024-04-29].
- ↑ Tadeusz Chojnacki: Pawełek Alojzy. W: Harcerski słownik biograficzny. Janusz Wojtycza (red.). T. 1. Warszawa: Muzeum Harcerstwa, Marron Edition, 2006, s. 162. ISBN 83-923571-1-6. [dostęp 2024-04-19].
- ↑ Komendant Czarnej Jedynki. polityka.pl, 22 kwietnia 2006. [dostęp 2022-07-03].
- ↑ Janusz Józef Kijowski. Dane osoby z katalogu osób „rozpracowywanych”. katalog.bip.ipn.gov.pl. [dostęp 2024-04-16].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Marcin Gugulski: „Czarna Jedynka”, 1 Warszawska Drużyny Harcerzy im. Romualda Traugutta, dziś obchodzi stulecie swego istnienia. wpolityce.pl, 9 października 2011. [dostęp 2024-04-26].
- Wojciech Fałkowski. „Czarna Jedynka”. Niezależna drużyna harcerska w PRL. „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej”. Nr 8–9 (67–68), sierpień–wrzesień 2006, s. 121–126, 2006. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. ISSN 1641-9561. [dostęp 2024-04-28].
- Ewa Modrzejewska: „Czarna Jedynka i Gromada”, w: „Reytan 1953–1989. Szkoła niepokornych”. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii i Socjologii, Instytut Socjologii [praca magisterska napisana pod kierunkiem dr. Jakuba Karpińskiego], 2002, s. 43–52. [dostęp 2022-07-02].
- Mieczysław Hahn: Historia 1 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej im. Romualda Traugutta „Czarnej Jedynki” 1911–1938 [maszynopis z 4.02.1975]. archiwumharcerskie.pl. [dostęp 2024-04-19].
- Jan Świątecki. Szkoła Mariana Rychłowskiego 1905–1919. „Stolica. Warszawski Tygodnik Ilustrowany”. R. XXXIX, Nr 39 (1905), s. 11, 23, 23 września 1984. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Prasowe „RSW Prasa-Książka-Ruch”. ISSN 0039-1689. [dostęp 2024-04-26].
- Anna Szczykutowicz: Historia działaczy KOR-u to też „Czarna Jedynka”. histmag.org, 23 września 2017. [dostęp 2022-07-02].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Fotografia harcerzy „Czarnej Jedynki” na obozie między 1917 a 1920
- Fotografia grupy dawnych harcerzy „Czarnej Jedynki” na spotkaniu z okazji 55. rocznicy reaktywacji drużyny w 1957 r. (2012 r.). czarnajedynka.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-21)].
