/Artykuł/ Złudzenie ponadprzeciętności czyli efekt jeziora Wobegon

Pisarz Garrison Keillor stworzył fikcyjne miasto o nazwie „Jezioro Wobegon”. To miejsce, w którym wszystkie kobiety są silne, wszyscy mężczyźni są przystojni, a wszystkie dzieci są powyżej średniej. To obraz błędu poznawczego, nazywanym efektem jeziora Wobegon: przeszacowanie naszych umiejętności i lekceważenie naszych negatywnych cech.

Na przykład 95% kierowców uważa się za lepszych od pozostałych; to samo dotyczy większości studentów. Myślenie, że jesteśmy powyżej średniej, jest bardzo powszechne. W rzeczywistości mamy tendencję do osądzania świata zgodnie z naszymi zaletami, stereotypami i nieświadomymi postawami. Na tym właśnie polega złudzenie ponadprzeciętności.

Jeśli poprosi się nas o ocenę naszego poziomu inteligencji w porównaniu z innymi ludźmi, większość z nas powie, że jesteśmy powyżej średniej. Dla niektórych może to być prawda, ale bardzo niewielu uznałoby, że są poniżej średniej.

Efekt jeziora Wobegon to wiara, że jesteśmy lepsi od innych i nieświadomi naszych słabości i błędów. Mamy fałszywe poczucie wyższości, niezależnie od tego, czy chodzi o inteligencję, piękno, czy zachowanie.

„Wielu z nas przechodzi przez życie, zakładając, że zasadniczo mamy rację, zasadniczo na każdy temat, zasadniczo o wszystkim: o naszych przekonaniach politycznych i intelektualnych, naszych religijnych i moralnych wierzeniach, naszej ocenie innych ludzi, naszych wspomnieniach, naszym zrozumieniu faktów. Tak bardzo, jak absurdalnie to brzmi, kiedy przestajemy o tym myśleć, nasz stan ustalony wydaje się być nieświadomym założeniem, że jesteśmy bardzo blisko wszechwiedzącego.” -Kathryn Schulz

Złudzenie ponadprzeciętności i zawyżona samoocena

Jak powiedział Charles Darwin, „Ignorancja częściej rodzi pewność siebie niż wiedza”. Dlatego złudzenie ponadprzeciętności zdarza się częściej u niekompetentnych ludzi, którzy przeceniają swoje możliwości. Są to ludzie, którzy są krótkowzroczni, jeśli chodzi o rozpoznawanie umiejętności i zdolności innych osób.

To oszukiwanie samego siebie i brak świadomości poznawczej są zwykle połączeniem próżności. Oprócz uznania siebie za lepszego, nie są w stanie rozpoznać, że mogą być w błędzie. Niemożliwe jest, aby zaakceptowali, że czegoś nie wiedzą lub nie mają pewnych umiejętności.

Najbardziej interesującą rzeczą w tym poznawczym nastawieniu jest to, że im bardziej jesteś niekompetentny, tym mniej jesteś tego świadomy. Są to ludzie, którzy chwalą się swoim mózgiem, kulturą i inteligencją. Ale właściwie nie mają się czym pochwalić. Co gorsza, nie są tego świadomi. Pochodzi to z niepewności, niezależnie od tego, czy o tym wiedzą, czy nie.

Jednakże, posiadanie pozytywnego poglądu na nasze umiejętności, nie jest złe ani samolubne, ani nie oznacza, że ​​jesteśmy ignorantami. Wręcz przeciwnie, to nam pomaga. Problem zaczyna się, gdy zaczynamy przesadzać. Kiedy wierzymy, że jesteśmy najlepsi we wszystkim, zapominając, że mamy także braki i że jest wielu innych ludzi o dobrych cechach. „Problem ze światem polega na tym, że głupi są nadmiernie pewni siebie, a inteligentni są pełni wątpliwości.” -Bertrand Russell

Złudzenie ponadprzeciętności – konsekwencje, jakie niesie

Psychologowie Justin Kruger i David Dunning z Cornell University odkryli, że generalnie ludzie, którzy byli wyraźnie poniżej średniej pod względem zdolności intelektualnej i wiedzy, uważali się za najmądrzejszych. Nietzsche nazwał tę grupę ludźmi „bildungsphilisters”, czyli filistrami kultury, nieświadomymi ludźmi, którzy chlubią się swoimi stopniami i wieloletnim doświadczeniem.

W rzeczywistości, cztery najważniejsze badania dotyczące efektu Jeziora Wobegon były ze sobą zgodne. Ludzie o nieco niższych umiejętnościach często uważają się za przesadnie dobrych, a także mają duże trudności z rozpoznaniem własnej niekompetencji.

Wręcz przeciwnie, ludzie o nieco wyższej wydajności mają przesadnie niższą percepcję siebie niż rzeczywiste wyniki. Oznacza to, że nie doceniają swoich umiejętności. Ponadto, wątpiąc w siebie, stają się bardziej niepewni i niezdecydowani, a zatem wzbudzają mniejsze zaufanie.

Wnioski

Istnieje zatem przeszacowanie wyników niższych niż średnie i niedoszacowanie wyników lepszych niż przeciętne. Co to powoduje? Te pierwsze są bardziej widoczne ze względu na ich pewność siebie i zdecydowanie. Oczywiście nie musi to oznaczać, że mają rację. Oznacza to po prostu, że pierwsze wrażenia mają dla nas duże znaczenie.

Ponadto, ludzie pod wpływem efektu jeziora Wobegon mają kłopoty z dwiema rzeczami: podejmowaniem dobrych decyzji i samokrytycyzmem. W konsekwencji nie rozwijają się.

Zastanówmy się: jak postrzegamy siebie? I jak cenimy innych? Czy patrzymy na zdolności i cechy innych ludzi? Czy możemy po prostu wierzyć w to, jak pewni siebie wydają się być bez głębszego doszukiwania się?

„Tylko dwie rzeczy są nieskończone – wszechświat oraz ludzka głupota, choć nie jestem pewien co do tej pierwszej.”  –Albert Einstein

2019-02-08T14:05:06+00:00 5 stycznia 2019|